«Алдағы уақытта Елбасының 17-25 жас аралығындағы өмірін түсірсек дейміз...»

Осыдан бірер ай бұрын еліміздің телеарналарынан жаппай көрсетілген «Балалық шағымның аспаны» атты көркем фильм өзінің шынайылығымен көрермен көңілінде мейлінше жылы әсер қалдырды. Елбасының дүниеге келген сәтін және балалық шағын көрсетумен басталып, 17 жасқа дейінгі өмірін қамтыған фильм негізінде басты кейіпкердің бірегей бітім-болмысы мен қайраткерлік мінезінің қалыптасу қайнарлары жатыр.
«Балалық шағымның аспанына» арқау етілген жайттар мен осы төңіректегі оқиғалар жөнінде фильм режиссері Рүстем Әбдірашевтің төмендегідей сыр шерткені бар...

Боямасыз шындықты арқау еттік
Өмір шындығын арқау ете отырып, фи­льмде тәрбиелік мәні бар, адамның жан-дүниесін қозғайтындай әсерлі оқиғаларды көрсетуге тырыстық. Адамның негізі ба­ла­лық шақта қалыптасатындығы мен Алладан тілеген дұғаның құр кетпейтіні кино сю­же­тінен айқын аңғарылады. Елбасының ес­те­ліктеріне жүгіне отырып, біз ол кісінің кіш­­кентайынан әжесінің тәрбиесінде бол­ға­­нын білдік. Бұл жөнінде Нұрсұлтан Әбіш­ұлы: «Ес жиған күнімнен Мырзабала әжем­­­нің тәрбиесінде болғанмын. Ол кен­же­сі Әбіштен немере сүйгісі келіп, менің дү­­ниеге келуімді ұзақ күткен екен. ...Құдай­дан жалбарынып сұрап алған баласын «көз тиеді» деп, көлденең көк аттыға көр­сет­пей, тығып өсіріпті. Егер біреулер аман­дығын сұрай қалса, «жаман бала ғой, өзі ау­рушаң» дейді екен. ...Ең алғаш ертегі айт­қан да сол әжем болатын», – деп жаз­ған. Ал әкесі ту­ралы: «Егер әкемді «ертеден түн­ге дейін ең­бек етті» десем де, бұл сөз оған олқы со­ғып жатар еді. Мен оның қай кезде ұйық­тайтынын немесе ештеңе істе­мей, құр ты­ны­ғып отырған сәтін көрген емес­пін. Бірде отын жарса, бірде тамыр қопаратын, енді бірде бірдеңе сату үшін базарға кетіп бара жататын. Әкем әрқашан «бөтен іске ара­лас­па, ешкімге тиісуші болма, басшылыққа қарсы келме, сынама» деп құлағыма құя­тын да отыратын», – дейді. Сол сияқты «Ұй­қыңды аша алмай, есең­гіреп, қалың қар­ды омбылап, бес-алты шақырым жер­ден әрең жетсең, әлі ерте, сағат бес-ал­ты­лар шамасы. Қарауыл қайы­рымды болса жақсы, мектепке кір­гізеді де, өзі от жағуға кі­ріседі. Оның жа­нын­дағы киіз үстіне аз-кем уақыт ұйықтап алуға да болады», – де­ген сөздерінен де Елбасының қиын ба­ла­лы­ғынан көп сыр аңдауға болады. Осындай детальдарды енгізе отырып, біз фильмнің әсерлілігін арттыра түсуді көздедік.
Айтарлықтай қиындықтар болған жоқ
Кішкентай Сұлтанның рөліне түсетін баланы еліміздің түкпір-түкпірінен іздедік. Сөйтіп жүргенімізде, ол Алматының тап ір­гес­індегі Бұрындай ауылынан табыла кетті. Елжас еркелеу бала екен, түсірілім ке­зінде сәл әбігерленуімізге тура келді. Әсіресе кейіпкерінің балалармен күресетін жерінде кү­ліп қоя берді. Қайта-қайта түсіруге мәж­бүр болдық. Өзі де сезімтал бала. Фильмге қа­тысқандардың ішінен әженің рөліндегі Би­бігүл Төлегеноваға риза болдым. Халық әртісі бола тұра, түсірілім барысында сө­зім­ді екі еткен жоқ. Кейде адуынды көрінуге тиіс жерде өзінің табиғатына салып, мейі­рім­ді болып ойнап жібереді. Ондайда: «Сіз өз табиғатыңызға басып кеттіңіз. Рөлге ені­ңіз», – десем, ренжіместен қайта ойнап шы­ғады. Елбасы анасының жас кезін сом­дау­ға «Хабардың» режиссері Алмагүл Әлі­ше­ваны таңдадық. Сұлтанның оқушы кезін актер Әбунасыр Серіковтің ұлы Әбілмансұр сәтті ойнады. Ал Әбіш ақсақалды кейіп­те­ген Нұржұман Ықтымбаев, Әлжан ананың егде кезіндегі рөліндегі Наталья Арын­ба­са­рова, жас Әбішті ойнаған Ержан Жарыл­қа­сынұлы, бозбала шағын бейнелеген Нұр­лан Әлімжан кәсіби актерлер болған­дық­тан, түсіру кезінде айтарлықтай қиын­дық­тар болған жоқ.
Фильмді түсірудің өзіне бір жарым жыл уа­қыт кетті. Бас-аяғы 150-дей адам жұмыс жа­сады. Дыбыстау жұмыстарын Францияда жа­саттым. Француздар фильмді өте жо­ға­ры бағалады, қазақ халқының салт-дәс­тү­рі­не таңданысты. «Тіпті Канн фестиваліне әкел­сеңіз де, жүлдесіз кетпес еді», – деп, қы­зығушылық танытты. Мырзабала әжей рө­ліндегі Бибігүл апайымызды сахна саң­ла­ғы Ғазиза Әбдінәбиева, ал Елбасы ана­сы­ның жас кезін ойнаған Алмагүл Әліше­ва­ны актриса Күнсұлу Тұрғынбекқызы ды­быс­тады.
Ойымызды табиғаттың өзі құп алғандай болды
Мен табиғат пен адам арасында көзге көрінбес тылсым күш бар деп ойлаймын. Мы­салы, Әбіштің қоралы қойға шапқан қас­қырлармен алысатын жерінде сценарий бойын­ша қар жауып тұруы керек болатын. Қыр­сыққанда, дәл сол күні аспан ашылып кетті. Түсірілім екі күнге тоқтап қалды. «Енді не істейміз?» деп отырғанда үшінші күні бір­­ден күн суытып, қар жапалақтай жө­нелді. Жапа-тармағай түсіруге кірісіп, көрі­ніс­ті таспалап үлгердік. Сосын Мырзабала әже­нің қайтыс болатын сәтін түсіргеніміз қы­зық болды. Жаймашуақ күн райы аяқ ас­тынан бұзылып, алай-дүлей жел тұрып, жаң­быр құйып кеп берді. Кейін білсек, әжей дүниеден өткенде шынымен де сон­дай жағдай болған екен. Одан кейін Сұлтан дүниеге келіп, әкесі жары мен ұлын пер­зен­тханадан шығарып алып келе жатқанда сценарий бойынша нөсерлетіп, найзағай ойнауы қажет еді. Мұны «компьютермен жа­сармыз» деп ойлағанмын. Жоқ, дәл сол түс­ірілім кезінде тура ойласқандай күн күркіреп, жауын жауып, найзағай ойнап кетті. Маған біздің ойымызды табиғаттың өзі құп алғандай болып көрінді.
Алғашында: «Елбасы фильмнен өз өміріне сәл де болсын ұқсастықтар табар ма екен?» – деп қатты қобалжыдым. Бірақ кино басталысымен-ақ, ол кісі экранға еніп кеткендей болды. Бір-екі жерінде тіпті көзіне жас алды. Егер өз өмірін көрмесе, көңілі босамас еді ғой. Соңында күлімсіреп шы­ғып, ең әуелі Бибігүл апайымыздың қо­лын алып: «Менің әжемнің ғана емес, бү­кіл қазақ әжелерінің жинақы образын сом­дап­сыз. Сізге мың да бір рақмет!» – деді. Бә­рімізге де алғысын жеткізді. Әсіресе әкесінің жас кезін ойнаған Ержанға ерекше ықылас білдірді. Тұсаукесерде кішкентай Сұл­танның рөлін сомдаған Елжастың ба­сынан сипап тұрып: «Қане, балам, өскенде кім боласың?» – деп еді, ол да қысылмастан: «Ұш­қыш болғым келеді!» – деп жауап берді. Ал­дағы уақытта Елбасының 17-25 жас ара­лығын­да­ғы өмірін түсірсек деп ой­лай­мыз. Оны, әри­не, уақыт көрсете жатар.