Мұртты тәрбиешіге сенім күшейіп келеді

«Қымбатты Милатжан, бір үйге бір ер-азамат керек қой» деп мүләйімси, шешесінің ізінен қалмайтын Қаратайдың өзі түгіл, қара мотоциклін көргенде Қожа қалай кіжінуші еді, есіңізге түсті ме?!. Ұлының талай бұзақылығын соған қасарысып жасайтынын естігенде қайран ана қырындағыш күйеуден бас тартпап па еді? Қызық, заман өте қазір қыздар  «өзі үшін» бала туып, кейін бәрібір Қаратай сөзінің растығына көз жеткізген соң, әкесіз баласын ер кіндікті күтушіге бақтыратын болып жүр. Батыстық қоғам жайлы айтып тұр деп ойламаңыз, бұл біздің қазекеме де келген.

Бір қолымен бесік, екінші қолымен әлемді тербетеді...
Әдетте әйелге арналған бұл қағиданы бұзып, табиғатынан ана болуға, сәби әл­ди­леуге жаралған қыз-келіншек атаулы­ны місе тұтпай, баласын еркекке бақтыруды бастаған кімдер? Ең бірінші, отағасын үйдегі нәзік жанды бала қа­рау­шыдан қыз­ғанатын әйелдер, екінші, бала­сын еркекке бақтыру арқылы өзіне жақсы жар, бала­жан әке табуды көздейтін жал­ғызбасты аналар екен. Бейресми ста­тистика «мұртты күтушілердің» 50 пайыз­дан астамының өз жұмыс берушісімен «қызметтік хикаяда» екендігін көрсетеді. Содан соң сұмдық жұмысбасты, яғни үйде отырып бала бақ­са, миллионда­ған табыс­тан айырылып қалуы мүмкін  ата-аналар және де бала­ларын керемет ғұлама қылып шығарады деп қиялдайтын шоу-бизнес өкілдері екен. Беттің арын белге түйіп, офистегі орнын тастап, осы қызметке ұмтылатындай ерлерге не көрінді десек, еркек күтушіге деген құштарлық соншалық – жоқ дегенде олар айына 1000-1500 долларды ой­ланбай табады екен. Ал сағаттық жалда­мада тіпті олардың әр сағаты 15-20 доллар тұрса, дәл сондай бала бағатын қыз-келін­шектерге 7-10 доллар төленеді. Солайша бүгін біз атшаптырым сарайдың жылан жалағандай тазалығы, ыдыс-аяқтың шыбын тайып жығылардай мөлдірлігі, аузынан ана сүті кетпеген сәбидің таңнан кешке дейін жыламай жүруі – осының бәрін атпалдай азаматқа артып кетуді ар санамайтын қоғамға айқара есік аштық.
Әйел әлдиінен безінудің сыры неде?
Қарап тұрсақ, екі жыныстағы бала бағушыға қойылар талап-тілектер тізімі бірдей, яғни баланың қарны тоқ, киімі көк бо­луы керек, таза ауада қыдырту, тілі шық­қан болса, оны дамытуға жаттығу жа­сату не арнайы маманға алып бару, бөл­месін жинау, есі кірген баланы тіпті са­бағына, үйір­месіне алып барып, алып қайту тағы­сын тағылар... Былай қарағанда, әйелдің ісі. Алайда «мұртты күтуші» жалдау­шы­лардың алға тартар өз дәйектері бар:
1) ер адамның жауапкершілігі әлдеқай­да жоғары;
2) оның көңіл күйі күрт ауытқудан ау­лақ, қыз-келіншектер секілді табан астынан қо­ңырау шалып, «басым ауырып, көңіл хо­шым жоқ, өзі сондай мазасыз күндерім еді, түсінесіздер ғой» деп тұрмайды. Тіпті са­бырлы деген әйелдердің өзі кейде ашу­ла­нып, оның ақысын баладан алуы мүм­кін дейді.
Мұны «мұртты аналардың» өздері де растайды. Бұрын орта мектепте тарих пәнінің мұғалімі болған тепсе темір үзер жігіт ағасы бүгінде табысты бала күтушіге айналған.  Жолаушылап келе жатқанда, купе ішінде кездесіп, жол қысқарту үшін айтылған әңгіме барысында өз қызметінің қалтарыстарын жайып салған ағамыз қар­сы алдындағы қарындасы (яғни, мен – автор) журналист екенін білгенде аты-жө­нін өзгертіп беруді өтінді. Бізге де оның аты­нан гөрі осы жолға түсуге ықпал еткен се­бептері маңызды еді.
Бала бағушы Байтемір:
– Бала тәрбиесі әйелдің ісі деген – барып тұрған қате көзқарас. Маған салса, керісінше, бір жарым жасқа дейін баласын емізгеннен кейін әйелді балаға тіпті жақындатпас та едім, әрі қарай  тізгінді еркек қолға алуы тиіс.  Әйелдер баланың қарнын тойдырып, жуындырып, жөргегін құрғатуға керек болмаса, тұлға етіп шығаруға қабілеті жетпейді. Қазір неге қоғамда ерлер әлсіреп, әйелдер күшейіп кетті деген сұрақты жиі естимін. Себебі бала тәр­бие­лейтін барлық жерде әйелдер: отбасында ана, мектепте мұғалім, ЖОО-да оқытушы, тіпті офисте де бастық – әйел. Қала берді, әкесіз өсіп жатқан балалар қаншама, тіпті он­дай­лар толыққанды отбасында өскенд­ер­ден көп. Көзін ашып көргені әйел ала­қаны болса, бала ерге тән қасиетті қай­дан алады? Әкесі бола тұра, оның қыз­мет­тен қолы босамаса, одан қалса, біз­дің қазекемнің бала бағу ердің ісі ме, әйел тұрғанда бас қатырып нем бар дейтіні тағы бар.
Бір қызығы, мұндай тұжырымға ол кісі неше жыл ұстаздық тәжірибеде емес, осы соңғы бала күткен жеті жылында келген. Себебі әу баста ағамыз тарих пәні оқыту­шы­лығын осы ұлы мақсатта емес, қара­па­йым тұрмыстық таршылықтан тастаған. Есе­сіне мұғалім кезінде 20-30 мың жа­ла­қыны әзер алатын азамат қазір оны он орап алатын табыс табады, жүйке жұқартар жиналыстар да жоқ, тұтас сынып емес, бір ғана балаға қарайды. 
Ауадай қажет...
Егер баланы анасы жалғыз өсіріп жатқан болса. Себебі туғаннан тек анасын, яғни әйелдің аялы алақанын көрген балаға азамат, ер жігіт дегеннің қандай болуы керек екендігін кім көрсетіп, кім үлгі болмақ? Мі­не, осындай балалар үшін ер­кек күтушісі – бе­делді тұлға, себебі онымен еке­уінің жы­нысы бір, демек, ер кіндікті ретінде ты­ны­сы да бір. Отбасында орны ойсырап тұр­ған әкенің тәрбиесін беріп, оның бо­йындағы азаматқа тән қасиеттерді да­мы­туға кә­дім­гі­дей түрткі болады. Бұл – пси­хо­логтердің пі­кірі. Және де тек ұл ба­лаға ғана емес, әке­сіз өсіп келе жатқан қыз­ға да мұндай мұрт­ты күтушінің берері мол дейді ма­ман­дар. Бүгінде, шыны керек, қоғамда «өзі үшін» бала туып алғыш жал­ғызбасты әйел­дер көбейіп кеткен. Олар­дың отбасын құр­май, яғни ер-азаматпен бір шаңырақ құр­ма­уында талай кілтипан­дары бар, оны айт­­­сақ – өз алдына бір әң­гіме. Мәселе – со­лар­­дың салдарынан туын­дап отырған әке­сіз балалар, толыққан­ды емес отбасы т.с.с. мә­селелер. 
«Мұртты күтушінің» де мұңы бар
Бұл қызметке орналасу анау айтқандай көп нәрсені қажет те етпейді. Жұмысқа орналастыру агенттіктері берген мәлімет бойынша бастысы – жоғары білім, бала тәрбиелеудің дәстүрлі және заманауи әдістерін білу (ол үшін бірді-екілі арнайы кітаптарды бір шолып шықса да жеткілікті), сенімді сөйлей білу және тартымды түр-келбет. Қалғаны, қазақша айтқанда, «Көш жүре түзеледі». Бірақ енді қазақы түсінік тұрғысынан келейікші, әйелді атқа мінгізіп, ерді от басы, ошақ қасында отырғызу қан­шалықты ақылға сыйымды? Мейлі ол тын­дырымды бола қойсын, мейлі ол қоғамға ауадай қажет болсын, бірақ оның азамат деген қадіріне нұқсан келмейді деп кім айта алады? Тіпті табысты мол тапса да, ер жігіттің өз кәсібін жайып салып, қыз алдына мақтана алмасы ақиқат. Отау құрғанда да жігіт әйеліне «сен қызмет істей ғой, мен бала бағып үйде отырам» дей ала ма, онысы  өз еркімен «шалбарды сен ки, жау­лық­ты маған-ақ бер» дегенмен бірдей ес­тіл­мей ме? Екіншіден, қазір көзі қарайғаны сон­шалық – қыз-келіншек тіпті қызықтыр­май, балаға көз тігетін еркектер (ездер) көбейген жоқ па? Ендеше, есі­гіңізден «мұртты күтушімін» деп мү­лә­йімси кірген адамның педофил болып шықпа­сы­на кім кепіл, балаға бару жолын солай тап­са ше? Сондықтан сақтық та керек, екінші, ұлт­тық түсінікке қайшы шыққан да жақсы емес. Ер күтуші баққан балаңыз күні ертең «мен де сондай болам» десе қайтесіз?

Түйін
Күні кешеге дейін арғымақтан түспей, еркіндікте ел тізгінін ұстап,  ел басына күн түскенде етігімен су кешкен ер атаулының жүні жығылып, «мұртты күтушіге» айналғаны жақсылықтың белгісі емес сияқты.