Пролетариат диктатура­сы

“Осы күнге дейін Түркістанда «проле­та­риат» дик­та­ту­ра­­сының бір­ден-бір қол­дау­­шы­сы тек қа­на орыс­тар бо­луы мүмкін» де­г­­ен көз­қа­рас қа­­лып­­тас­қан. Осын­дай “отар­­шылық” көзқарас іс жүзінде ауыр зар­­д­ап­қа ұшы­рат­ты… Пе­ров­скіде (қазіргі Қы­­зыл­­орда) би­лі­гі­не шек қойылмаған са­­мо­­дер­­жа­вец Гер­жот отырды. Одан бү­кіл бір халық – қа­зақ­тар “кө­шіп кетті”. Осы кө­шу ке­­зін­­де бір мил­­лион­­дай адам қы­­­рыл­­ды”.
“Кеңестер билігіндегі Түркістан” кітабынан

Мұстафа Шоқай (1890—1941)
Алаш үкіметінің мү­шесі, түркі халық­та­­ры бірлігінің жар­шысы, Түркістан ха­лық­­тары арасында та­рихта тұңғыш рет түр­кіс­тан­дық сая­си эмиграциялық қызметтің не­­гі­зін қа­лау­шы Мұстафа Шоқай Таш­кент­­тегі ер­лер гимназиясында білім алып, Санкт-Пе­тер­бор университетінің заң фа­куль­­те­тін оқып бі­тір­ген. Ақ­пан төң­ке­рі­сі­нен кейін Түр­­кіс­­тан автономиясы уақытша үкі­­ме­ті­нің қаржы министрі, ке­йін­­нен сырт­қы іс­тер министрі болған. Мұ­хамед­жан Ты­­ныш­баев отставкаға кеткеннен соң, оның ор­нына бас министр қызметін ат­қар­­ған. Ел­де азамат соғысы күш ала бас­та­­­ған кез­де қызыл қырғынның қуғынына ұшы­­рап, Уфаға барып, одан Грузия ар­қы­лы Түр­кияға жетіп, содан соң Францияда тұ­рақ­тай­ды. Мұстафа Шоқай 1941 жылдың 27 жел­тоқ­са­нында Германияда белгісіз жағ­дай­да қайтыс болған.