Қаһарманның ғасырлық тойы дүркіреп өтті

Әулиеата өңірін дүбірлі думанға бөлеген даңқты дарабоз Бауыржан Момышұлының ғасыр тойына жерлестері барын салып дайындалыпты. Даңқты ұлын дәріптеу үшін жұртшылық Тараз төріне жиналды. Батырдың еңселі ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, тағзым етті. Мәдени іс-шаралар облыс орталығындағы Баласағұн мәдениет сарайында жалғасты. Баукең шығармаларының 30 томдық жинағы мен «Қаһарман Бауыржан Момышұлы» фотоальбомының тұсаукесері болды.

Томдыққа жауынгер жазушының бұ­рын-соңды жарияланбаған еңбектері мен батырдың ұлы Бақытжан Момышұлы сақ­таған, соғыс жылдарында жазған хаттары мен күнделіктері де  енгізілген. Одан кейін «Бауыржан Момышұлының өмірі мен өнегесі» тақырыбында халықа­ра­лық ғылы­ми-тәжірибелік конференция ұйым­дас­ты­рылды. Ұлт батырын ұлықтаған шара ба­ры­сында зиялы қауым Баукең ту­ра­лы кеңі­нен толғанып, ой қозғады. Облыс әкімі Қанат Бозымбаев келген қонақтарға Бау­кең өмірінің үзік сырларымен таныстыра келіп, қызық деректі жария етті. Бүгінде облыста 3,5 мыңнан астам Бауыржан есі­мін иеленген азаматтар бар екен. Арда ұлын ардақ тұтқан халқы есімінің өзін тәбәрік етуі – сүйсінерлік жайт, әрине. Бұдан кейін сөз алған жазушы Әзілхан Нұршайы­қовтың әңгімесі де қызықты шықты. Таңер­теңімен Тараз қаласын аралауға шыққан Әзағаң батыр Баукеңнің көшесін көрмек болған екен.

Ары іздеп, бері іздеп таппапты. Содан бір кісіден сұраған екен ол: «Байтал­дың құйрығындай ғана қысқа көшені берген», – деп жауап беріпті. Алдағы уа­қыт­­та осы кемшіліктің орны толып, орта­лық­тағы үлкен көшеге батырдың аты бері­летінінен үміттенетінін жеткізді. Әз-аға той­ға тәттіден емес, кітаптан шашу шашты. Баяндама жасаушылардың дені Баукеңнің айтылмаған сырлары мен ашылмаған қырларына тоқталды. Қазақтың маңдайы­на біткен батырдың аты кезінде мұхит ас­ып, бостандық аралының халқын да тәнті ет­кені белгілі. Көзі тірісінде Куба елінің көсемі Фидель Кастроның өзі арнайы шақырып, құрмет көрсеткен. Бір әттегенайы – батыр­дың шетелдерде оқыған дәрістерін табу мүмкін болмай отыр екен. Сұрапыл соғыста жүріп-ақ қазақ жазушыларының сыншы­сына айналғаны да – ашылмаған сырлары­ның бірі. Қаламын қару еткен май­дангер қазақ жазушыларымен алысқан хаттары­ның өзі бір шығармаға арқау бо­ларлық жүк. Мұхтар Әуезов «Абай жолы­ның» бірінші кітабын Баукеңнің пікірін білмек болып, жібергені белгілі. Баукең бірінші кітабына жақсы пікір айтады да, екінші басылымына: «Қадірлі Мұха, мен сіздің ең­бе­гіңізді бағалаймын. Бірақ сіз Құнанбай­дың мәртебесін неге төмендетіп жіберген­сіз? Ол – қазақтың Иван Грозныйы, оның алатын өзіндік орны бар. Құнанбай бол­маса, Абай қайдан шығады?» – деп жазған екен. Бұл нағыз шығармашылық байла­ныстағы хаттар болған. Ұлттық салт-дәс­түр­ге сананың төрінен тақ берген тарлан­ның дара пікірі де тілге тиек болмай қалған жоқ. Екі тілде еркін жазған тарлан­боз жазушының жанына батқан мәселенің бірі тіл болса, бұл мәселе бүгінгі күні де өзек­тілігін жойған жоқ. «Адамзат соғысы бір күні бітер, ал тіл соғысы бітпейді» деген сөзін тірілтіп жүргендер баршылық. Кон­ференция барысында Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің деканы Қа­йырлы Мұхамедқалиев сөз алған болатын. Алдымен қазақша «ассалау» деп амандас­қан оқытушы баяндамасын орысша оқуға зал­дағы қауымнан рұқсат сұрады. «Қазақ­ша сөйле» деп, залдағылар шулап кетті. Өкінішке қарай, ұлтын сүйген ұлы тұлғаның мерейтойында декан мырза қарсылыққа қарамастан, айтарын орысша жеткізді.

Бұл көпшілікке мерейтойдың мерейін түсір­гендей көрінгені рас. Жиын соңында сөз алған Ауған соғысының ардагері Бақытбек Смағұлов та кем-кетікті айта кетуді жөн көріпті. «Ресейдің Волоколамск жеріндегі мектептердің біріне Бауыржан Момышұ­лының есімі берілгенде, Қазақстаннан де­легация барды. Сонда Волоколамск мэ­рі­нің «Қазақтың қайсар ұлының арқасында Мәскеу аман қалды» деп айтқан сөзі «Қа­зақ­стан» телеарнасы мен Халила Омаров­тың туындысынан қырқылып қалыпты. Ұлтты ұлықтау жолындағы мақтан тұтуға тиіс нәрселерден қайта қашқақтайтынымыз қалай?» деп, ренішін жеткізді. Расында, не­ге?.. Конференциядан көпшілік тағылы­мы зор, рухани байлық алып шыққаны анық. Бұдан кейін облыс орталығындағы Жеңіс саябағында мерекелік шара өтті. Саябаққа Баукеңнің аты берілді. Қаһарманның ай­батты келбеті кескінделген еңселі ескерткіш орнатылды. Бұдан кейін кестеге сәйкес театр ғимаратында жыр мүшайрасының қорытындысы шығарылды. Екі толқын ара­сында өткен жыр жарысының бірі «Ақ бата», екіншісі «Бауыржанды жырлаймын» деп ат қойылып, айдар тағылыпты. Өлең сөздің патшалығында жыр шашқан ақын­дардың еңбегін сараптау Қадыр ақын бас­таған, Күләш ақын қостаған қазылар алқа­сына бұйырыпты. 50 ақын үмітін үкілеп қосқан жыр додасында қас жүйрікті тап басып тану оңайға соқпағаны анық. Екі аталымдағы бас жүлдені де Маралтай Райымбекұлы мен оның жұбайы Ақтолқын Күлекеевалар иеленді. Жүлде табыстау барысында облыс әкімінің орынбасары Мейрамбек Төлепберген: «Жамбыл жері – жырдан шашу шашатын жұлдыздар шы­ғаратын қасиетті жер. Осы киелі топырақта өтетін қандай да жыр додасының бас жүлдесін Маралтай иеленеді. Ендігі кезекте де бас жүлдені Маралтайдың отбасы ала береді, ала береді», – деді. Ал патриоттық әндер байқауының бас жүлдесін Жоламан Тұрсынбаевтың «Батыр бабам Бауыржан» әні жеңіп алды. Келесі күнгі мерекелік шара Жуалы ауданындағы батырдың өз атын­да­ғы ауылда жалғасты.

Тарланбоздың рухына тағзым етіп келгендер қаһарман бабамыз­дың жаңартылған мұражайын аралап, ескерткішіне гүл шоқтарын қойды. Мере­ке­лік шара барысында Астанадан ат ары­тып келген мәдениет министрі Мұхтар Құл-Мұхаммед сөз сөйлеп, Елбасының сәлемін жеткізді. Театрландырылған көрініс көрсе­тіліп, соңы концертке ұласты. Ұлттық спорт түрлерінен жарыс ұйымдастырылды. Келе­сі күні даңқты дарабоздың мерейтойы Түл­кібаста жалғасын тапты. «Топырағы мық­ты болмаса, осынша батыр туа ма?» деп ақын­дар жырлағандай, батыры да, ақыны да көп қасиетті Жамбыл жері мәшһүр ұлда­рының тойын осылайша жоғары дәрежеде атап өтті.