Қайсар ақын Қалижанға – 100 жыл

Өткен аптада Алматы қаласындағы Абай атындағы Опера және балет театрында Қазақстанның Халық жазушысы, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, классик ақын Қалижан Бекхожиннің туғанына 100 жыл толуына арналған салтанатты кеш өтті.
Қалың оқырманға «Ұлыстың ұлан асуы», «Батыр Науан», «Мария – Егордың қызы», «Қамбар батыр», «Дала комис­сары», «Партизан Балтабай», «Ақсақ құлан» атты 100-ге жуық жыр-дастанымен танылып, Гёте, Байрон, Пушкиндерді қазақша сөйлеткен дарын иесінің мерейлі кешіне бірқатар мемлекет және қоғам қайраткерлері, әкімқаралар, ақын-жазушылар және оқырмандар қатысып, ақынның шығармашылық жолы жайлы өз ойларын ортаға салды.
Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімов Қалижан Бекхожиннің өлеңдері және поэмалары қазақ әдебиетінің қазы­насына енгенін айта келіп, «Біз Қалижан ағамыздың аудармасының арқасында Пушкин, Лермонтов, Некрасов сынды әлем әдебиеті классиктерінің туынды­ларын оқуға мүмкіндік алдық», – деп атап өтті. Ал Қалекең туған Павлодар облы­сының әкімі Ерлан Арын ақын 100 жылды­ғының ел аумағында қалай тойланғаны жөнінде баяндады. Бір жыл бойы еліміздің түкпір-түкпірінде түрлі конференциялар ұйымдастырылғанын, ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған кітап жарық көргенін, ақынның туған жерінде еңселі ескерткіш бой түзегенін тілге тиек етті.
Белгілі ақын Ұлықбек Есдәулет Қали­жан Бекхожин туралы баяндама жасады. Ақынның әкесі Мәшһүр Нұр­ғожаның шығармашылығына да тоқтал­ды. Қазақ халқында мәшһүр деген атқа екі-ақ адам ие болғанын, оның бірі – Мәшһүр Жүсіп, екіншісі Қалижан ақынның әкесі екенін, сондай-ақ Нұрғожа ақын өз дәуі­рінде Мәшһүр Жүсіп, Ақан сері, Иса сынды дүлдүл ақындармен айтысқанын айта келіп, Нұрғожадан туылған ұлдың классик ақынға айналуы заңдылық екенін дәлелдеп берді. Амал не, қазақ Нұрғо­жадай ақын­ның бар мұрасын сақтап қала алмады. Мәш­һүр Нұрғожаның өлеңдерін алғаш жинақтаған Сәкен Сейфуллин тұтқын­далғанда қолжазбалары өртеліп, соның ішінде Нұрқожаның да өлеңдері кеткен екен. Баяндамада осындай тағдыр­лы әкеден туылған Қалижанның өзі тотали­тарлық жүйенің тепкісіне түскені айтылды. Мәселен, 1939 жылы Ресей отаршыл­дығына қарсы жазылған Кенесары мен Наурызбайды мадақтайтын «Батыр Науан» поэмасы үшін Қалижан ақынның Түрік­менстанға бас сауғалауына тура келген.

Нұрлан Оразалин, ҚР Парламент Сенатының депутаты, Қазақстан Жазу­шылар одағының басқарма төрағасы:
– Қалижан Бекхожиннің өмірі өте күрделі кезең болды. 30-жылдары әде­биетке келді. Ал ол кезең тоталитарлық жүйенің қылышынан қаны тамып тұрған кезең еді. Одан кейін соғыс майданын көрді, одан аман келді. Халықтың қасі­ретін, халықтың ішкі діңгегінің мық­тылығын жырлайтын дастан­дардың барлығы қазір өзінің өміршеңдігін тағы да дәлелдеп отыр.
Ақынның 100 жылдығына арналған кеште Тұрсынбек Кәкішов сынды қазіргі қазақ әдебиетінің аға буын өкілдері де сөз алып, Қалижан Бекхожин өмірінен есте­ліктер айтты. Сондай-ақ Тұрсынбек Кә­кішов ақын 100 жылдығының кең көлемде аталып өтуін ұлттық сананың ояна бастауы деп бағалады.
Тұрсынбек Кәкішов, жазушы-ғалым:
– Қалижан Бекхожиннің 100 жыл­дық мерейтойын Алматыдағы үлкен театрда өткізіп жатуымыз – ұлттық санамыздың ояна бастағанының көрінісі. Бұл той Керекуде басталған болатын. Облыс әкімдігі Қалижан Бекхожинге арнап, кереметтей ескерт­кіш орнатты. Бұл – бір ғана мысал. Соңғы жылдары осы жігіттердің баста­масымен Павлодарда 22 қазақ қайраткеріне арналған ескерткіш тұр­ғызылыпты. Осы орайда сол облыстың басшысы Ерлан Арынға алғыс айта кеткім келеді. Біз өз ұлыларымызды ұлықтауды ұмытпауымыз керек. Қалижан – солардың ішіндегі ең көр­нектісі.