«Құдіретті комедия» қазақ тілінде сөйледі

Қолыма Дантенің «Құдіретті комедиясы» тиді. Қазақшаға аударылған толық нұсқасы. Баспадан шыққанына көп уақыт өте қоймаған, небәрі 2000 данамен ғана шыққан кітап екенін есепке алсақ, бұл – баға жетпес мол қазына.
Қайта өрлеу дәуірінің бастауы болған Флоренцияда дүние есігін ашқан ойшыл ақынның бұл шығармасы бірнеше ғасыр бойы сөз таныған, жан таныған ғалымдар мен ойшылдардың талай-талай еңбектері мен зерттеулеріне арқау болған. «Тамұқ», «Бәрзақ», «Жұмақ» атты үш та­рау­дан тұратын, бір қарағанда, ортағасыр­лық христиандық көзқарастар энцикло­педиясы ретінде қабылдануы мүмкін «Құ­ді­ретті комедияда» адамның жер бетіндегі өмірі, қызметі, жан дүниесі суреттеледі. Кө­не дәуірдегі алуан түрлі образдар, ерте заман ақындары мен философтары да шығармада кеңінен сөз болған.
«Әлемді жаратушы – жалғыз Құдай, ал Құдайдың ең ғажайып жаратындысы – адам» деген негізгі идеяны қазық еткен бұл шығарма орыс тіліне бірнеше рет бір­неше аудармашының еңбегімен тәржіма­ланған екен. Ал қазақ тіліне мұндай сал­мақты еңбекті аударуға әркімнің батылы бара бермесі белгілі. Мұқағали Мақатаев­тың аудармасымен институтта жүрген жылдары танысқан едік. Одан бертінде Дан­тені аударыпты деген ешкімді ести қой­мағанбыз. Ал бұл жолы аударған кім деймісіз? Айтайық...
Жезқазғанда бір қаламгер бар, ол – ұс­таз, жазушы, ақын, драматург, әдебиет­тану­шы ғалым және аудармашы Кенже­бай Ах­метов. Керемет жазушылар­дың, ақын­дардың бәрі не Астанада, не Алматы­да деп жүргендер қатты қателеседі. Нағыз дарындылар мен таланттылар жыр жау­һар­лары мен сөз маржандарын ел көзінен тасада, үлкен қалалардан алыста жүріп өмірге әкелетіні талай рет дәлелденген дүние. Мінеки, Кенжебай ағамыз да Аста­надан шалғайдағы Жезқазғанда байыпты да байсалды қалпымен, «мен осылай да осылай едім» деп айғайламай, аттан­дамай, тып-тыныш қана шын мәніндегі шедеврлерді дүниеге әке­ліп жатқан адам. Кенжебай Ахметовті та­ны­мал емес дей алмаймыз. Жезқазған уни­вер­ситетінде дәріс бере жүріп, талай филолог ұстаздар мен студенттерге жол­басшы құралға айналған «Әдебиеттану әліп­песі» мен «Әдебиеттану негіздері» оқу­лықтарын жазды. Кенжебай Ахметов – ұлттық «Астана – Бәй­терек» конкурсы­ның, Қазақстан Жазу­шылар одағы мен «Қазақмыс» корпора­ция­сы ұйымдастыр­ған республикалық кон­курстың «Драма» аталымы бойынша жеңімпазы, республи­калық «Бір өлең – бір әлем» мүшәйрасының жүлдегері, «Алағай да бұлағай бір дүние» атты прозалық жи­на­ғының авторы. Поэ­зиядан облыстық, рес­публикалық мүшәй­раларда жеңімпаз атанып жүргенін де ай­тып өту қажет.
Қаламгер Дантенің «Құдіретті коме­диясын» асқан шыдамдылықпен төрт ай тап­жылмай отырып аударған. Әлемге әй­гілі шығарманы аудару оңайшылықпен жү­зеге аса қоймасы белгілі. Өзі әдебиет теориясын жетік меңгергендігі мен асқан шығармашылық қабілетінің арқасында өлең өлшемі, ұйқас түрлері мүлтіксіз сақ­талған қазақ тіліндегі ерекше жырды дү­ние­ге әкелген.
Аударма саласындағы бесінші көлемді еңбегі «Құдіретті комедия» болған ақын­ның бұдан бұрын қазақ оқырманына ұсын­ған еңбектері де осал емес. «Мәдени мұ­ра» бағдарламасының шеңберінде 2008-2009 жылдары «Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала тарихы» деп аталатын төрт том­дық­тың ІІІ және ІV томдарын, «Ежелгі шы­ғыс әде­биеті» жинағын, 2010 жылы Дж. Бок­кач­чоның «Декамерон» новелла­лар кіта­бын аударған. Бұл аудармалар жай­лы рес­публикалық баспасөз беттерін­де бір­талай оң пікірлер жазылғаны белгілі.
«Аударма саласы соңғы кезде ақсап тұр» дейтіндерге барынша мықты тойта­рыс бере аларлық бұл туындылар – қалам­гердің ғана емес, бүкіл ұлттық аударманың, әдебиеттің мол табысы. Ерекше ыждаһат­тылық пен асқан білімпаздықты талап ете­тін қиын да күрделі салада талмай, қажы­май, ерінбей, жалықпай еңбек етіп келе жатқан Кенжебай Ахметовтің лайықты орны Астананың не Алматының ірі оқу орын­дары немесе тіл-әдебиет институты болар еді. Болғанда да жай ғана оқытушы­лық емес, бұл кісіні қазір ұстаздардың ұс­тазы болу деңгейіне жеткен ғалым десек те, артық айтқандық болмас. Болашақта ел орталығына қарай көш басын бұру ойы­ның бар-жоғын біле қоймаймыз. Ол қа­лам­гер­дің таңдауында. Бізге белгілісі, Кен­жебай ағамыз таяуда «Ежелгі Рим поэзиясын» ауда­руға кірісіпті. «Ол – ол ма, келесі жыл­ға дейін қазақ оқырманына «Илиа­да­ның» толық нұсқасын ұсынатын ойым бар», – дей­ді ақын.
Әлем әдебиетінің ең озық нұсқаларын сүт бетіне шыққан қаймақтай қалқып алып, қазақы оқырманға қаз қалпында жет­кізем, жастардың көңіл көкжиегін ке­ңей­тем, ойын өсірем деп маңдай терін тө­гіп жүрген қаламгердің ниетінің жүзеге асуына біз тілектеспіз.