Құлаққап мәселесін тыңдайтын құлақ табылмай тұр

Дәрігерлер дабыл қағып отыр. Соңғы кезде «құлағым» деп қақсайтындар көбейіп кетті деп. Өзіміз кінәліні таппа­сақ, экологияға әкеліп тіреп қоя­тын әдетіміз емес пе? Бұл жолы олай емес. Адамның қолы­нан жасалған дүние адам өміріне қауіп төндіріп отыр. Айтпағымыз құйтақандай құрылғы – құлаққап жайында. Иә, расында, бүгінде айна­ла­дағы адамдардың басым бөлігі саңырау сияқты. Сұра­­ғыңа жауап бермейді, өзімен-өзі. Жынданған ба деп ойлайсың. Жоқ, жынданбаған. Тек екі құлағын тарс бітеп, дүң­кілдеген дүниемен әуре. Бала­ңыз құлағын тарс бітеп алып сабаққа дайындалып отырады.
«Бүгінгі ұрпақ тым-тым жетіліп кеткен. Жан-жақты. Қарасайшы, құлағымен ән тыңдап, көзімен сабақ оқып, миымен тоқып отыр» деп ойлайсың. Көшеде, авто­буста, айналаңыздың бәрі толған құ­лақ­қап. Тіпті қалмақша қаңтарылған аттай болып бір құлаққаптың екі жабындысын екі адам тағып алып, ән тыңдап кетіп бара жатқанын көріп таңдануға да болмас. Қос құлақты бірдей жапқан қалқандай дәулері сәнге ене бастады. Алдында ғана түй­ме­дей­лері сәннің алдын бермей тұрған. Радио байланысшылардың ғана құла­ғы­нан көретін дәу құлаққаптардың уақыт өте келе жанып тұрған модаға айналарын кім білген? Әсілі мұны «ғасыр тажалы» деп ата­ған да дұрыс-ау. Олай деуімізге себеп те жоқ емес. Осы құлаққаптан келер кесір көбейіп тұр. Бармақтай бәленің қармаққа іліп жатқаны жанға тиіп тұр. Жуырда Оң­түстік Қазақстан облысында үш күннің ішін­де пойыздың ас­тына түсіп үш адам қайтыс болды. Оларды біреу отарбаның асты­на итеріп жіберген жоқ. Өздері сол құлаққапты киіп алып, теміржол бойында жер дүниенің апшысын қуырып дүңкілдеп келе жатқан пойыздың ышқырған дауысын естімеген. Теміржол вокзалының маңында 17 жасар өрімдей студент қызды жүк пойызы қағып кеткен болатын. Араға бір күн салып «Бадам Қалаш» өткелінде 29 жастағы азамат пойыздың астына түсіп мерт болды. «Қызылсай Манкент» өтке­лін­де тағы бір адам бақилық болды. Тағы да «кінәлі» – пойыз, дұрысы құлаққап деуге болады. Құлақты бітеген түймедей зат бүгін­де ажалға апарар төте жолға айнал­ды. Дәрігерлердің дабыл­дата­тын­дайы да бар. Соңғы кездері құлаққаптың кесірінен кеселге душар болғандар көбейе түсіпті. Құлақтағы күйсандықты күні бойы пай­да­ла­натын адамның басы айналып, есту қабілеті нашарлап, жүйке жүйесі қажиды екен. Оның үстіне, құлағы саңырау, санасы меңіреулердің тым жасарып бара жатқа­нын да жасырмайды мамандар. Да­мыған батыс елдерінде қоғамдық орын­дарда құлаққаппен ән тыңдау үлкен мәдениет­сіздікке жатады. Ол, біріншіден, өзіңді, екіншіден, айналаңдағы адам­дарды сыйламау болып табылады. Таң­ға­ласың, әншейінде өзгенің қаңсығын таң­сық көріп тапырақтайтын жастарымыз неге осындай мәдениетті жақтарына мән бермейді екен деп. Елімізде құлаққаптың қырсығынан болған жол апаттарының сал­дары зерттеу нысанасына айнала қойған жоқ. Дегенмен жол полицейлері де, дәрігерлер де көбіне адам өлімінің көбеюіне қомақты үлес қосып жатқан құлаққап екеніне алаң­даушылық білдіре бастады. Ресейде осы жаңа технологияның «жемісі» – құлақ­қап қоғамның назарын ау­да­рып, зерттеу жүргізуге сеп болды. Нәти­же­ден белгілі болғанындай, Ресей аума­ғында 2000 жылдан бері есептегенде адам өлімі төрт есеге көбейген. 2006 жы­лы 16 адам қаза тапса, 2008 жылы – 26, өт­кен жылы 47 адам осы құлаққаптың «ар­қасында» арғы дүниеге аттанған. Бір қарағанда, дәрігер­дің стетоскопына ұқсай­тын құйттай құлаққап осылайша адамзатқа үлкен қауіп төндіріп тұр. Ото­ла­рин­гологтер соңғы кездері өте қатты шу құлақтағы сезімтал жасушалардың өлуіне әкеліп соқтырады деп отыр. Олардың ай­туынша, есту қабілетінің төмендеуіне құлаққаптың қосар үлесі қомақты көрі­неді. Ото­ларин­гологтер құлаққапты бар дауы­сымен бақыртып қойып тыңдау құлақ пердесін жарып жіберуі мүмкін екенін де жоққа шығармайды. Оның соңы керең болуға әкеліп соқтыруы да кәдік.

«Құлақты құтқару керек!»
Компьютердің алдында екі сағаттан артық отыру зиян деп есептейтін дәрі­гер­лер құлаққап киюдің уақытын да екі сағаттан асырмаған жөн дейді. Ал құрыл­ғы­дағы дыбыстың ең жоғарғы шегі ретінде 80 децибелл белгіленген. Ал одан да қатты шектен асыру есту қабілетіне кері әсерін тигізеді. Негізгі көрсеткіш 60 децибелден аспауы тиіс. Айналадағы шу құлаққап арқы­лы да естілсе, ол 100 децибелді құрай­ды деп есептеледі. Ал дыбысты одан да қатты шығару қауіпсіз шектен асу деген сөз. Егер де «құлаққап ауруына» шалдық­са­ңыз, оның мынадай белгілері бар: құлақ үнемі шыңылдап тұрады, қатты шудың өзі жай естіледі немесе, керісінше, бәсең ды­быс­тар қатты естіле бастайды, өзіңізге сөй­леп жатқан адамды бір шақырымда тұр­ғандай әзер естисіз. Егер де осының бір белгісі ғана білінсе, онда құлаққаптың кесірі деп есептей беріңіз... Жол ере­же­ле­ріне ұялы телефонмен сөйлескені үшін айыппұл салатын ереже бекітілгеніне де көп уақыт өте қойған жоқ. «Енді құлаққап киіп көлік жүргізгені үшін де айыппұлды қиып салу ережесін енгізсе дұрыс болар еді» дейді жол сақшылары. Расында, рульде отырып құлаққаптың кесірінен түрлі жол-көлік оқиғаларының басты себепкеріне ай­налып жатқандар да жоқ емес. Ра­сын­да, тыңдар құлақ табылмай тұр. Өйт­кені құлаққап «мешайт» етуде.
«Жыл жаңалығы» талайларды жылатып жүр
Құлаққапты ең алғаш кім ойлап тапқан дегенге келсек, оның әу бастағы мақсаты ауру адамдарға көмек қолын созу ниетінен туындаған. Өткен ғасырдың 50-жыл­да­ры Джон Косс атты азаматтың техникалық ілімі жоқ, физика ғылымына деген әуестігі де болмапты. Милуоки штатындағы ауру­ха­наларда жатқан науқастарға теле­ди­дарды жалға беру бизнесімен айналысқан көрінеді. Өздігінен кереуетінен тұра ал­май­тын науқастарға қалай көмектесу керектігін көп ойланса керек. Ақыры соның нәти­же­сінде стерео-құлаққаптар дүниеге келеді. Оны әу баста құлаққап емес, тың­дау құрылғысы деп атаған. Бірақ шуылы көп, дыбысы анық естілмейтін құрылғыны жетіл­діру қажет болатын. Джон Косс біраз қаржы жинап алған соң, инженерлердің басын қосып, өз қиялындағы дүниені жа­рық­қа шығаруға талпыныс жасайды. Әуелі дыбыспен жұмыс жасайтын музыканттарға көрсетіп, кем-кетігін тыңдатып, жетілдіру жағын қарастырады. 1957 жылы ұйым­дас­тырылған Hi-Fi көрмесінде Косстың құлақ­қаптары жыл жаңалығы деп таныл­ды. Талайлардың таңданысын тудырды. Со­ның нәтижесінде Koss компаниясы дүниеге келді. Құлаққап шығаратын әйгілі компания бүгінде сапа эталоны болып саналады. Өз ғасырында ғажайыптың ғажайыбы атанған құрылғы уақыт өте келе адамзаттың бас қайғысына айналады деп кім ойлаған?
Ерехан БАДАЛОВ, №1 қалалық емха­наның лор дәрігері:
– Расында, бүгінде құлақ кеселімен келіп қаралып жатқандарда есеп жоқ. Тіпті белгіленген науқастарды да қарап үлгере алмай жататынымыз бар. Бұрын егде жастағылардың есту қабілеті нашарлап жатса, бүгінде бұл дерт тугоу­хость, яғни кереңдік дертіне ду­шар болып жатқан жастар көп. Олар­дың кейбірі суықтатып алып, басқа да жағ­дайларға байланысты болса, ба­сым бөлігі осы құлаққаптан зардап ше­гіп отыр.