Симашко сабақтары

Жуырда Алматы қаласындағы Морис Симашко атындағы кітапханада Қазақ Пен-клубының негізін қалаушылардың бірі, Қазақстанның Халық жазушысы, Президенттік Бейбітшілік және Рухани келісім сыйлығының және Абай атындағы сыйлықтың лауреаты, белгілі прозаик, публицист және аудармашы Морис Симашконың (1924жыл,18.03 – 2000 жыл,15.12) құрметіне арналған кеш өтті.
Кеште М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты, әлем әдебиеті және ха­лықаралық байланыс кафедрасының мең­герушісі Светлана Ананьеваның «Қа­зақ­стандағы орыс прозасы» атты мо­ногра­фия­сының тұсаукесері өтті. «Жібек жолы» бас­пасынан шыққан зерттеу еңбегінде ав­тор М.Симашко шығармашылығын еура­зиялық идея төңірегінде талқылаған. М.Си­машко осы идеяның терең тарихи та­мы­рына көз жіберді, терең зерделеді және оны ұлттың барлық ерекшелігі мен өзінің бай да қанық мәдениетін жоғалтпай сақтай оты­рып, күллі адамзатты біртұтас қауым ре­тінде болашаққа жетелейтін баспалдақ ре­тінде қабылдады. Жазушы шығар­ма­шылығында Орта Азияның бай мәдениеті мен түрлі аңыздары табиғи түрде көрініс тап­қан. Соғыстан кейін ұшқыш әрі атқыш Мо­рис Симашко Түрікменстанға қоныс ау­да­­рады. Осылайша мұғалім одақтық жә­не республикалық газеттердің журна­лисі, аңыздар мен мифтер, тарихи сю­жет­терге бай таңғажайып мәдениеттің орта­сына түседі. Селжүк сұлтаны Санжар ма­зары бой көтерген ежелгі Мервте ұзақ уақыт бойы өмір сүреді. Көз тартар қамал­дар­дың арасында сонау сасанидтер дә­уірінен бері келе жатқан шығыс базары да­бырлап жататын. Ұшқыш­тар мектебі эска­дрилиясы орын тепкен Темірлан қақ­пасындағы жартаста араб қолбасшысының пұт­қа табынушыларды жеңгендігі туралы жаз­ба сақталған. Осы сынды аңыздар жазу­шыға шабыт пен ой салып отырды. Осы­ның негізінде халықтың тұрмыс-тір­шілігі мен салт-санасын, тарихи ерекшелігін те­рең зерделеуден туған «Қара және Қы­зылқұм повестері» циклі дүниеге келді. Цикл­дің алғашқы «Емшан» повесінен-ақ та­рихқа деген құштарлық ерекше бай­қалады. М.Симашко Қазақстан тарихы кең бай­тақ Еуразия даласында туған ежелгі әрі жалпы қазақ-түрік-славян тарихымен өте тығыз байланысты деген ойды қуаттайды. Әртүрлі тілде сөйлейтін адамдардың ортақ танымы туралы жазушы «Хадж Хайям», «Маз­дак», «Искушение Фраги», «Семи­ра­мида», т.б. сынды повестерінде ой қоз­ғайды. Жазушының басты қызыққан ғы­лыми жә­­не жазушылық тақырыбы – Қазақстан, Ре­сей және Таяу Шығыстың ежелгі мә­де­ниеті мен тарихы. М.Симашконың шы­ғар­ма­шылығында еуразияшылдық идеясы тө­ңірегінде деңгейі мен ұлтына қарамастан, қазақ және орыс өкілдерінің рухани-зияткерлік ортақ танымына байланысты ой өте шебер әрі көркем берілген («Қоңырау», «Комиссар Жангелдин»). Жазушы шы­ғар­ма­ларындағы Әліби Жангелдин мен ағар­тушы, педагог Ыбырай Алтынсарин – Орта Азия романдарының бас қаһармандары, Азия ренессансының қайнар көзі болып табылса, Хайям, әл-Фараби, Баласағұни шығармалары ой еркіндігіне арқау болып отырған.
Германияда «Қазақстан кітапханасы» сериясы бойынша М.Симашконың шығар­маларын шығару жоспарлануда.
Кітапханадағы кеште Қазақ радиосы­ның қорынан алынған жазбалар негізінде, жазушының өз дауысымен жазылған ау­дио-таспа ойнатылды. Сонымен қа­тар М.Симашко шығармашылығы жө­нін­де дос­тары – Қазақстан халқы Ас­сам­блея­сы­ның мүшесі, ақын, қоғам қайраткері Лео­нид Гирш, режиссер Александр Голо­­винский, жазушы, публицист Адольф Ар­цишевский, медицина ғылымының док­торы Тамара Ильина және әде­­­биет­­танушылар – филология ғылым­ының док­торы, Санкт-Петербург уни­вер­ситетінің про­фессоры, Ресей ғылым ака­демиясы, орыс әдебиеті институтының (Пуш­кин үйі) же­текші ғылыми қызметкері Сергей Ки­бальник, филология ғылымының докторы, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық уни­вер­си­тетінің профессоры Алуа Темірболат өз­де­рінің жылы лебіздері мен жүрекжарды ті­­лектерін білдірді. Көркемсөз шеберінің құрметіне арналған өздерінің жалынды жырларын Зинаида Ровенская мен Адольф Арцишевский тебірене оқы­ды. Кешті М.Симашко атындағы кітапхана директоры Наталья Коваленко жүргізді.

Ертай Сұлтан, М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының баспасөз хатшысы