Сыр шежіресінің көрмесі

Елінің басы болмаса да, «сайының тасы» болу жолында қолынан келгенше өмірін арнауды өзінің өмірлік парызы санайтын адамдар аз емес. Бала жасынан мүгедектік зардабын тартса-дағы, онысынан бұйығып, қоғамнан оқшауланып қалмай, керісінше, туған жері Сыр өңірінің әр тасын сырт еткізіп суретке айналдыра берген Шахмардан Әбдіхалықов еңбегі ел сүйсінерлік. Тұран ойпатының шежіресі жастайынан өзіне баурап алғандықтан, оның тарих көмбесін ашуға барын салған фотогердің бүгін мұрағаты барынша байып, ҚР мемлекеттік орталық мұражайында «Тұран ойпатының өркениеті» атты фотокөрмесін өткізді.
Тарих таңбасын қалт жібермейтін фо­тографтың тұңғыш көрмесі осыдан тура бір мүшел уақыт бұрын, Қоян жылы Па­риж­де болған. Қор­қыт Ата атындағы Қы­зыл­орда пе­дагогикалық уни­вер­ситетінің ұйым­­дастыруымен өт­кен бұл көрмеде Шах­мардан Әбді­ха­­лықовтың ежелгі қа­ла­ларды, асар­ларды бейнелейтін 17 фо­то­суреті қо­йылды. Сөйтіп, осы ел мә­де­ниетіне қосылған маңызды үлес ескеріліп, фо­то­графты сол жылы Қазақстан ди­зай­нер­­лер одағының мүшесі етіп қа­былдап, 2002 жылы Қызылорда об­лысы әкімінің арнайы стипендиясы тағайындалған.
Ал Шахмардан Әбдіхалықовтың фо­то­ап­­паратты серік еткеніне 40 жыл­дан асып­ты. Өмірдің түрлі сәттерін қам­­титын су­реттерінде бейне жан бар­дай. Ал қол­данып жүргені сон­ша­лық­ты, биік кәсіби сападағы фото­ап­парат та емес. Жай қарапайым ғана құрылғы. Демек, қырағы көзділік ол кісіге ту­мы­сынан берілген ерекше дарын болғаны ғой.
Ежелгі қалалардың орны, обалар мен ке­сенелер, сондай-ақ этногра­фия­лық та­ри­хы­мыз, салт-дәстүр кө­рінісі, фоль­­клор­лық образдарға толы бұл көр­меге автор­дың 86 жұмысы қо­йылған. Көр­ме ҚР Ор­та­лық мұражайында қаң­тар­дың 24-іне дейін жаю­лы тұ­рады.

Жолдасбек Құрманқұлов, Археология институтының бас ғылыми қызметкері, тарих ғылымының кандидаты:
– Менің Шахмарданды білетініме де 30 жылдан асыпты. Сыр бойындағы та­рихи есткерткіштер, көне қалалар­дың орнынан табылған қорғандар – бә­рі-бәрін сол кезде ешкімнің нұсқа­уын­сыз-ақ ол суретке түсіріп ала берген. Со­ның арқасында тарихи кітаптарды құ­рас­тырғанда біз көптеген суретті Шахмардан Мәжитұлынан алдық. Сон­дықтан оны жай фотограф емес, ел та­рихын түгендеуші тұлға деп тануымыз қа­жет. Себебі археологиялық объек­ті­лер­ден де бөлек, бүгінде ортамызда жоқ, Сыр бойында күні кешеге дейін өмір сүрген ақын, жыршы, жырау, жа­зушы, архитекторлар т.б. тұлғалардың бей­несін іздесеңіз, осы кісіден табасыз. Тек суреті ғана емес, дауысы, бейнесіне дейін Шахмарданның жеке мұ­ра­ға­тында сақтаулы. Сондықтан ол – тірі ше­жіре. Қазақстандағы қоры ең бай де­ген адамдардың бірі осы Шахмардан дер едім.