«Жалыннан» жақсы кітаптар күтеміз
Кейбір қиындықтарға қарамастан қазір Қазақстандағы кітап басу ісі мен оны тарату жайы біршама оңала бастады. Бұрынғыдай қазақ кітабына аса зәрулік жоқ. Бүгінгі күні мемлекеттік тапсырыспен де, жеке баспалар тарапынан да көркем әдеби шығармалар аз тиражбен болса да жарық көріп келеді. Кітапқа байланысты сөз қозғалғанда, әдетте, біз отандық баспа өнімдеріне қатер төніп тұрғандай байбалам салуға құмармыз. Дегенмен көзі ашық, көкірегі ояу жан болса, бұл мәселеде ілгерілеу бар екенін айқын көретіні сөзсіз.
Қазіргідей ақпараттық технологиялар үрдісі қарқын алып, қоғамның назары интернетке ауып тұрғанда, қолға ұстап оқитын кітаптың қадір-қасиеті туралы айту қиын. Әйтсе де инновациялық өркендеуді бастан кешіріп отырған әлемнің озық елдерінің өзінде көркем кітаптар өз құнын асырмаса, төмендете қойған жоқ. Бұл ретте қазақ қоғамының жалпыұлттық руханиятқа, кітапқа деген көзқарасының дұрыстығы көңіл қуантатыны рас.
Тәуелсіздік алған алғашқы жылдары баспалардың жағдайы нашарлап, көпшілігі тарап, дүние-мүлкі талан-таражға түсіп жатқан тұста бірқатар мемлекеттік баспалар өздерін-өздері сақтап қала алды десек те болады. Олар кезіндегі қарқындарынан айырылып қалғанымен, күні бүгінге дейін талғамы бөлек, тұшымды баспа өнімдерін шығарып келеді. Бұған қоса мемлекет өз тарапынан арнайы тапсырыс беру арқылы, көптеген баспалардың жұмысына жан бітіріп отыр. Бүгінде еліміздің жаңа құрамдағы Мәдениет және ақпарат министрлігі дәл осы кітап мәселесіне баса назар аударып отыр десек те болады. Биылғы жылдың өзінде аталған министрлік баспа ісі және полиграфия проблемаларына арналған бірнеше ауқымды жиын өткізіп, осы саланы дамытуға байланысты нақты жоба-жоспарлар жасау үстінде. Шамадан тыс шеттен келетін баспа өнімдерінің отандық нарықта сұранысының жоғары екендігіне қарамастан, қазіргі кезде еліміздегі баспалар шама-шарқыларынша заманға бейімделіп, бәсекелестік жағдайда өз ісін жүргізуге бейімделе бастады.
Мемлекет тарапынан қолдау көріп әрі коммерциялық жолмен дамып отырған отандық баспалардың алды кітап нарығында өздерінің позицияларын айқындай бастады. Сондай баспалардың бірі – ұлттық көркем әдебиеттің таңдаулы үлгілерінен бастап бүгінгі жас қаламгерлердің жинақтарын шығарумен айналысып келе жатқан, 35 жылдық тарихы бар «Жалын» баспасы. Көрнекті қаламгер, Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты, тәжірибелі баспагер Бексұлтан Нұржекеұлы басқаратын бұл баспа жыл сайын мемлекеттік тапсырыс аясында бірнеше серияны қамтитын баспа өнімдерін шығарып, жекелеген авторлармен де тиімді жұмыс жүргізіп келеді.
«Жалын» баспасы әуелде Қазақ КСР Министрлер Советiнiң 1975 жылғы 15 қыркүйектегi қаулысымен 1976 жылдың 1 қаңтарынан бастап жұмыс iстейтiн балалар мен жасөспiрiмдерге арналған көркем, саяси және ғылыми-көпшiлiк әдебиеттерiн, сондай-ақ өнер мен музыка шығармаларын, жастарға арналған «Жалын» әдеби-көркем альманағын басып шығаратын арнайы баспа болып құрылған. Осы баспаның ашылуына байланысты, республикада балаларға арналған әдебиет қауырт өркендедi десек те болады. Оған дейiн балалар әдебиетiнiң үлесi бүкiл әдебиеттiң 1–1,5 пайызын ғана құрап, жылына – 10, кейде 20-ға дейiн ғана кiтап шығып келсе, сол 1976 жылы ғана «Жалын» баспасынан жарық көрген 56 аталым балалар кiтабының жалпы таралымы 1 миллион 350 мың данаға жеткен.
Ал 1986 жылы 120-дан астам кiтап шығарған баспа, олардың жалпы таралымын 6 миллион данаға жеткізген. Бүгінде бұл баспа сапалы, көркем безендiрiлген, басылуы мен түптелуi жағынан көз тартарлық әдемi кiтаптар шығарудан да үлкен табыстарға қол жеткізіп отыр. Қазіргі уақыттағы музыка және көркем сурет шығаратын «Өнер» баспасы мен «Балауса» балалар баспасы 1992 жылы осы «Жалыннан» бөлініп шыққандығын біреу білсе, біреу білмейді.
Уақыт өте келе, заман талабы мен нарық сұранысына сай Қазақстан Республикасының мемлекеттiк мүлiктi басқару жөнiндегi мемлекеттiк комитетiнiң 1996 жылғы 4 желтоқсандағы қаулысы бойынша аталған баспа «Жалын баспасы» жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi болып қайта құрылды.
Жекешеленгеннен кейiн де баспа өзiнiң дәстүрлi жолын жалғастырып, ел ықыласына бөленген Мұқағали Мақатаевтың төрт томдығын, Оразақын Асқардың үш томдығын, Бек Тоғысбайұлының екі томдығын, орыс тiлiнде И.Бичуриннiң үш томдығын шығарды. Баспадан шыққан «Қазақ тарихынан» және «Из истории казахов» атты екi томдықтар, ҚР Ұлттық кiтапхана қорынан табылған Қожа Ахмет Ясауидiң «Хикметтер», «Сказки народов Казахстана» «Орбұлақ шайқасы», екі томдық «Жүз тұңғыш», «Жас толқын» жинақтары оқырман қауымның жылы ықыласына ие болды. Оқырман талабын орындау мақсатымен қазір баспа Мұқағалидың көп томдығын қайта шығарумен қатар, басқа да қаламгерлердiң екi томдығы мен көп томдығын шығаруды жоспарлап отыр. Ендігі кезекте баспа шығармашылық жолда толысып қалыптасқан қаламгерлердiң кiтабын «Беласқан» деген жүйелiк бойынша жыл сайын шығарып тұруды қолға алуда. Сонымен қатар биылдан бастап «Жаңа заман әдебиеті» сериясы бойынша да көркем кітаптар шығарыла бастады.
Баспаның қорында iрiктелген, сараланған шығарма мол, оның iшiнде жас толқын ақын-жазушылардың үлесi әсiресе қомақты. 2008 жылдан бері Қазақстан Жазушылар одағының ұсыныс-рецензиясын негізге ала отырып, «Жас толқын» сериясы бойынша жас ақын-жазушылардың кітаптарын шығару жолға қойылды. Жас қаламгерлерді қамтитын бұл серия ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитетінің «Әдебиеттің маңызды түрлерін басып шығару» бағдарламасы бойынша жүзеге асырылуда. Оқырмандар арасында ерекше қызығушылыққа ие болып келе жатқан осы «Жас толқын» сериясымен биыл 20-дан астам автордың кітаптарын шығаруды жоспарлаған. Атап айтар болсақ, поэзия аталымы бойынша:
1. Алмат Исәділ, «Көкжиекке сіңген жол...»
2. Бақытжан Алдияр, «Қазығұрттың қоңыры»
3. Бауыржан Әліқожа, «Айтұма»
4. Ерғали Бақаш, «Жастық жалыны»
5. Мирас Асан, «Бекзат»
6. Мақпал Мыса, «Мен керекпін»
7. Олжас Қасым, «Бозбеткей»
8. Мағиза Құнапияқызы, «Ай жүзіне көп қарап»
9. Бақытгүл Баймолдақызы, «Жүректегі жүзік»
10. Алтыншапақ Хаутай, «Қаламымнан сағынышым сырғанап»
11. Ержан Жұмабек, «Шексіздік шұғыласы»
12. Жанат Жаңқашұлы, «Тәңір таңбасы»
13. Гүлжайнар Қалдина, «Әке әлдиі»
Ал проза аталымы бойынша:
14. Дархан Бейсенбекұлы, «Әулиеағаш жапырағындағы жас»
15. Айнұр Шайшейтова, «Тағдыр сыйы»
16. Мирас Мұқашев, «Ақ шағала»
17. Алмас Нүсіп, «Барлау»
18. Мәди Алжанбай, «Автобустағы әңгіме»
19. Үміт Зұлхарова, «Депутат отыр партада»
20. Әлібек Байбол, «Теміржол вокзалы»
21. Әсем Қоспағарова, «Қызыл орамал»
22. Қанағат Әбілқайыр, «Ұмыт мені»
P.S.
Бұл жинақтардың көбі оқырман қолына тиіп үлгерсе, аз бөлігі баспадан шығуға даяр тұр. Аталған жас авторлардың басым бөлігінің кітаптары, алды – 20 баспа, кемі – 7 баспа табақтан, тұңғыш рет баспа бетін көріп отырғандығын айта кету керек.
Енді осы бір шоғыр жас қаламгерлердің жаңа кітаптарының тұсаукесер рәсімі алдағы 14 қарашада, сағат 11.00-де Алматыдағы Ұлттық кітапханада өткізілмек. Оған аталған жинақтардың авторлары мен белгілі қаламгерлер, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері және жалпы кітапсүйер оқырмандар қатыспақ. Сөз соңында жалынды жастардың жинақтарын жалпақ жұртқа жеткізіп келе жатқан «Жалын» баспасынан ұлтқа қажетті жаңа кітаптар шыға берсін деген тілегіміз бар.
