2022 жылы әлемдік дағдарыс пен мұнай бағасының құлдырауын күтуге болады — экономист
2021 жыл Қазақстан үшін оңай болған жоқ, бірақ өткен жылмен салыстырғанда сәтті болды. Пандемия ешқайда кетпегенімен, шикізат пен энергия бағасының рекордтық өсуі экономиканың өсуіне ықпал етті, бұл жыл соңында 3,6% жетуі мүмкін. Бірақ сонымен бірге инфляция да өсті — 2020 жылдың соңындағы 7,5%-дан 2021 жылғы қыркүйектегі жағдай бойынша 8,9%-ға дейін.
Инфляцияны не жылдамдатады?
Сонымен қатар, экономист Вячеслав Додоновтың айтуынша, 2022 жылы жоғары базаның техникалық факторына байланысты биылғы жылдың көрсеткіштеріне қатысты инфляцияның баяулауын күтуге болады. Яғни, 2020 жылмен салыстырғанда инфляция тым жоғары болғанын ескерсек, келесі жылы осыған ұқсас секіріс екіталай.
— Сонымен қатар, әлемдік логистикадағы шиеленіс әлсірейді деп болжауға болады. Бұл пандемиядан туындаған шектеулерге байланысты болды және әлемдегі бағаның өсуіне әкелді.
Бұл жағдайда биыл әлемдегі бағаның өсуіне байланысты Қазақстанға инфляция импортын тудырған сыртқы факторлардың әсері әлсірейді
Егер халықтың нақты кірістері мәселесін қозғасақ, олардың динамикасы инфляция деңгейімен ғана емес, сонымен бірге келесі жылы жалғасуы керек номиналды кірістердің өсуімен де анықталады. Бұл іскерлік белсенділіктің тұрақты қалпына келуі және бюджет шығыстарының ұлғаюы аясында орын алады. Демек, 2022 жылы нақты табыс өсетін болады, – деп есептейді экономист.
Әлемдік дағдарыстың ықтималдығы
Сарапшының ойынша, 2021 жылы көптеген ірі экономикалардың өсуі халықаралық қаржы ұйымдары 2020 жылдың аяғында – ағымдағы жылдың басында болжағаннан аз болды. Қазір тиісті болжамдар төмендеу жағына қарай қайта қаралуда.
— Бірақ қазіргі уақытта макроэкономикалық көрсеткіштер мен қаржы нарықтарының конъюнктурасын байланыстырудың мәні жоқ. Қаржы активтерінің (оның ішінде тауарлық активтердің) бағасы ұзақ уақыт бойы объективті экономикалық шындықпен байланысты жоғалтты және басқа факторларға байланысты.
Әлемдік дағдарыс туралы мәселе көптеген жылдар бойы тұрған жаһандық күн тәртібінен ешқайда кеткен жоқ. 2022 жылы оның ушығуының алғышарттары күшейе түседі, бірақ бұл макроэкономикалық көрсеткіштермен емес, ФРЖ мен ЕОБ монетарлық ынталандыруларының сөзсіз қысқаруымен және бәлкім, бұл реттеушілердің ақша-кредит саясатын қатаңдатуымен байланысты болады. Бұл мөлшерлемені көтеруден көрінеді. Алдыңғы осындай жағдай кезінде — 2014-15 жылдардағы монетарлық саясаттың күшеюі кезінде бірнеше жыл “цифрлық жұмсартудан” кейін біз қаржы нарықтарындағы бағалардың “құлдырауын”, оның ішінде мұнай бағасының күрт төмендеуін байқадық. Сондықтан мұндай сценарий 2022 жылы да қайталануы мүмкін, — дейді ол.
Теңгеге ішкі қысым
Додоновтың болжауынша, ҚР сауда балансының сальдосы 15 млрд АҚШ доллары деңгейінде болады.
— Егер осы көрсеткіштің теңге бағамымен байланысы туралы айтатын болсақ, онда кірістер мен қызмет ағындары ескерілетін төлем балансының ағымдағы шотының сальдосына қарау дұрысырақ
Сірә, бұл көрсеткіш алдыңғы алты жылдағыдай теріс болады (шамамен 3-5 миллиард доллар). Бұл теңге бағамына қысым жасайтын фактор болып қала береді. Басқа факторлар мемлекеттік қаржының жай-күйіне байланысты, олардың тұрақтылығы белгілі бір дәрежеде теңге бағамының төмендеуіне байланысты. Менің ойымша, бұл екі негізгі фактор және олар 2022 жылы курсты жалғастыра береді”, — дейді сарапшы.
Жылжымайтын мүлік нарығы
Сонымен қатар, ол Қазақстанда базалық мөлшерлемені көтеру әлеуеті іс жүзінде таусылғанына сенімді. АҚШ ФРЖ 2022 жылы базалық мөлшерлемені үш есе арттыруы керек деген болжамға қарамастан.
— Соңғы уақытта базалық мөлшерлеме негізінен инфляциямен күресу үшін өсті. 2022 жылы инфляция биылғы жылдың деңгейінен төмен болады деген болжамға сүйене отырып, инфляцияға қарсы мөлшерлемені көтеру қажеттілігі болмауы керек.
Біздің ставкаларымыз ФРЖ немесе дамыған елдердің басқа да орталық банктерінің ставкаларымен байланысты емес, өйткені экономикалық жағдайлар да, ставкалардың өзгеру себептері де әртүрлі.
Ставкалардың өсуі, әрине, несие нарығын, соның ішінде ипотекалық нарықты да салқындатады. Бірақ бұл жерде мемлекеттік бағдарламалардың, әсіресе ипотека тұрғысынан факторын ескеру қажет
Тұрғын үй сатып алуды ынталандыратын бағдарламалар ставкаларды субсидиялау құралын пайдалана отырып жүзеге асырылатындықтан, олар ҰБ ставкасын арттыру әсерін әлсіретеді. Ал тұрғын үй сатып алу ставкалардың өсуі жағдайында да белсенді болып қала береді.
Бұл бағдарламалар соңғы жылдары тұрғын үйге сұраныстың өсуінің негізгі факторы болды (сәйкесінше бағалар). Сондай-ақ тұрғын үй сатып алуға зейнетақы жинақтарын алып қою үлкен рөл атқарды. Сондықтан 2022 жылы тұрғын үй нарығындағы жағдай және оның бағасы көбінесе ҰБ мөлшерлемесімен емес, мемлекеттік тұрғын үй бағдарламаларының ауқымымен айқындалатын болады.
Бірақ зейнетақы ақшасының түсу әлеуетінің таусылуына байланысты тұрғын үй нарығының біршама салқындауын болжауға болады, — деп қорытындылады Вячеслав Додонов.
