Ғарыш туристері деген кімдер?

Адамның Жер шарынан тыс орбитаға шығуы 20-23 мил­лион долларды құрайды. Алайда бұл қызмет құнының тым қомақтылығы «аспанды бағындырғысы келетіндердің» жолын тежей алмай отыр. Сол себепті 2007 жылдан бастап ғарышқа сапарлау құнының сметасы қайтадан қарастырыл­ған. Сөйтіп, ол 20-дан 30-40 м­и­­­л­­­­лион долларға дейін өскен. Осыдан-ақ ғарыш туристерінің өз арманын орындауға миллиондарын шашуға әзір бай-бағландар екенін байқай беруге болады.
Қазір ғарыш туризмі мақсатында тек Халы­қаралық ғарыш стансысы (ХҒС) қолда­нылатынын баса айта кетелік (Халықаралық ғарыш стансысы– әлемнің 23 мемлекеті қаты­сатын өзара халықаралық жоба). Мәсе­лен, ұшу ресейлік «Союз» кемесі мен ХҒС-нің Ресей сегментінің көмегі арқылы жүзеге асырылса, туристерді ұшыруды ұйымдастыру­мен Роскос­мос пен Space Adventures (ғарыш туризмімен айналысатын америкалық ком­пания) айна­лысады. Ғарыш туристері Мәс­кеудің жанын­дағы Жұлдыздар қалашығында дайындықтан өтеді. Space Adventures Роскосмоспен 2001 жылдан бері әріптестікте жұмыс істейді. Олар­дың көмегімен 2009 жылдың соңына дейін тоғыз турист ғарышта болып қайтқан екен. Соның ішіндегі ерекше бір-екеуіне тоқ­та­ла кетелік. Мысалы, алғашқы коммерциялық ғарыш­керлер Тоехиро Акияма (Жапония) және Хелен Шарман (Ұлыбри­та­ния) «СоюзТМ-11»/ «СоюзТМ-10» ғарыш кемесі­мен 1989 және 1990 жылдары кеңестік ор­би­та стансысы «Мирге» сапар шеккен екен. Ал 2001 жылы 28 сәуірде америкалық биз­нес­мен Деннис Тито Халықара­лық ғарыш стансысынан «Союз» ғарыш кемесі арқылы көк­ке көтерілді. Бұл «СоюзТМ-32» экипа­жы құра­мын­да ресейлік ғарышкер Юрий Батуринмен қатар, жерлесіміз Талғат Мұсабаев та бар болатын. Бұл сапары жайлы Т. Мұсабаев өз естелігінде былай жазады: «Біз орбитаға шық­қанымыз сол екен, Деннис қуаныштан жарылып кете жаздады. Өзінің сезімін жасыра алмаған ол: «Мен ең бақытты адаммын! Ме­нің арманым орын­дал­ды!» деп айғай салды. Шыны керек, бірнеше сағаттан соң осы «сөз­шеңдігі» үшін оған қиын болатынын жақсы білдім...»
2002 жылы 25 сәуірде «СоюзТМ-34» кемесімен Оңтүстік Африка Республикасының бизнесмені Марк Шаттлворт ғарышқа сапарлап қайтты. Ол Ресейдің Федералдық ғарыш агенттігіне бұл сапары үшін 20 миллион доллар төлеген.
2008 жылы 12 қазанда америкалық мил­л­ионер, компьютер ойындарын жасап шыға­рушы Ричард Гэрриот ғарыш турисі атанды. Гэрриоттың әкесі Оуэн Гэрриот та ғарышта сапарда болған. Әрі ол коммерциялық ұйым­ның тапсырысы бойынша Жерден тыс аймақ­та ақуыз кристалдарын өсіру бойынша ғылыми тәжірибе жасаған алғашқы ғарыш турисі болып табылады. Ол бұл сапары үшін 30 мил­лион доллар ақы төлеген.
NASA жоспары
NASA өз қызметінің рентабельділігін арт­тырудың көзі ретінде ғарыш туризмін және жапсарлас ұйымдар арқылы ғарыш айлағына қызмет көрсетуді қарастырып отыр. Қазір мұндағы танымал туроператор – Ричард Брэн­сонның Virgin Galactic-і. Таяуда ол SpaceShipTwo туристеріне арнайы транспорт әзір­леп берген. Бұл аппараттың паркі 10 жылдан кейін 40-45 туристі орбитаға алып шыға алады. Осыдан кейін Virgin Galactic күніне үш-төрт ракетапланмен туристер тасымалдайтын бола­ды. Ал билеттің құны ол кезде 200 000 дол­ларды құрауы тиіс. Міне, бұл – NASA-ның ғарыш индустриясындағы алдағы 10 жылға деген жоспары.
Роскосмос жоспары
2005 жылы Роскосмос және SpaceShipTwo кәсіби емес ғарышкерлерді және Айға ұшу туралы коммерциялық жобаны жүзеге асыру­шы инвесторды іріктеу жөнінде өзара мемо­рандумға қол қойған. Ол бойынша SpaceShip Two кәсіби емес ғарышкерлерді және Айға ұшу туралы коммерциялық жобаны жүзеге асыру­шы инвесторды іріктеу және маркетинг жөнін­де айрықша құқыққа ие болады. «Энергия» РКК аталған жобаның техни­калық жұмысын атқаруды міндетіне алады. Ұшу қайтадан жи­нақ­талған «Союз» кемесі арқылы жүзеге асырылады.
2008 жылы Ресейде Virgin Galactic-тің SpaceShipTwo кемесімен ұшу үшін билеттер сатыла бастады. Бір билеттің құны – 5 мил­лион рубль, яғни шамамен 200 000 доллар. Бұл билеттерді сатумен Virgin Galactic-тің Ресей­дегі өкіл компаниясы Elegant Resorts айналысады. Virgin Galactic туристерін субор­би­тальдық орбитаға алғаш рет 2011 жылы алып шығады делінген. Тура осындай жобаны EADS 2012 жылы жүзеге асырмақшы.
Ғарышты жерден тамашалау
Біреулер туристерін ғарыш айлағына дайындап, жеткізгені үшін, екіншісі әлемдегі ең ірі ғарыш айлағын жалдап, сол сапар шек­кіш­терді ғарышқа тасымалдауда қыруар табысқа кенеліп жатқан жайы бар. Ал осы «Байқоңыр» ғарыш айлағы орналасқан Қазақ­стан одан керемет пайда көріп жатыр деп айта алмаймыз. Оны ішінен тамашалау үшін де Ре­сей­ге ақша төлейміз. Ал ол қанша тұрады?.. Ол үшін ға­рыш­та жүргендей сәтті бастан кешіргісі келетін азаматтар екі апта бұрын бес күнге билетке тапсырыс беруі керек екен. Ре­сей мен Қазақстан азаматтары күніне 50 000 рубль (250 мың теңге), шетел азамат­тары бұл қызмет түріне   80 000 рубль төлеуі тиіс екен.

Ғарышта болып келген кез келген адамның ғарыш­пен байланысты науқасы болады. Мәселен, бой ұзарады екен, өйткені қан қысымы төмендеп, салмақсыздық күйде ол омырт­қаға қатты әсер етеді. Ғарышқа сапарлап қайтқан туристердің бойы шамамен екі дюймге (1 дюйм – 2,539 см) өседі екен.

Қазақстанда ғарыш туризмі қашан қолға алынады?..
Талғат МҰСАБАЕВ:
– Туризмнің бұл экзотикалық түрі бү­гін­дері әлемде жоғары сұранысқа ие. Көптеген адам ғарышқа барып, жерден тыс құбылысты өз бойымен сезінгісі ке­леді. Алайда ғарыш туризмімен ай­на­лы­сатын мемлекеттердің бұл реттегі мүм­кін­дігі шектеулі, ал кезек күтіп, бір жыл бұрын жазылып қойған туристердің легі көп. Сондықтан Қазақстанның бұл ба­ғыт­тағы мүмкіндігін бағаламауға бол­майды, бірақ тым асығыстық жасап та керегі жоқ. Ең алдымен, ғарыш саласын аяғынан тік тұрғызып алуымыз керек. Ғарыш аппарат­тарын өздігінен ұшыруға барлық жағдай­ды жасауымыз қажет. Бүгіндері біздің агенттік осы бағытта жұмыс істеп жатыр. Ал содан кейін барып ғарыш туризмі туралы арнайы бағдар­лама жасаймыз. Ол – уақыттың еншісіндегі дүние, әр нәрсе өз орнымен жүзеге асырылуы тиіс...