Парниктік газдарды саудалау квотасының ұлттық жүйесі құрылды

Қазақстан – жаңартылатын қуат пен таза технологияға негізделген «жасыл экономиканы» келешек дамудың басымдығы ретінде ұстанатын ел. Әлгіндей пәрменді тапсырманы Парламент сессиясын ашып тұрып Президент те жүктеген болатын. Ал мұндай мәселеге маңызды қадам ауаға таралатын парникті газдардың ауқымын азайтудан басталатыны да белгілі. Осыған орай, кеше Мәжілісте «Киото хаттамасын Қазақстанда жүзеге асыру механизмдері» тақырыбында конференция болып өтті.
1999 жылы Киото хаттамасына қол қойған Қазақстан әлгі құжатты дәл он жыл­дан соң, 2009 жылы толыққанды ратифи­ка­циялаған болатын. Жалпы, ауа кеңістігі­нің өзгеруін реттейтін Киото хаттамасына қосыла салу жеңіл болғанымен, ондағы халықаралық талаптардың, жүктелген міндеттемелердің атқарылуы оңай шаруа емес. Дегенмен ондай міндеттемелерсіз «жасыл дамуға» жету жеңіл болмайтыны да аян. Осыған орай, мәжілісмендер Киото хаттамасының аясындағы Қазақстан міндет­темелерінің орындалуына қызығу­шылық білдіріп, қоршаған ортаны одан әрі заң арқылы «аялаудың»  тетіктерін талқылауға мүдделілік танытқан-ды.
«Қазіргі таңда жаһан мемлекеттері әлем­дік орташа температураның 2 градус­қа көтерілуін болдыртпауға жан-жақты талпынып жатыр. Жалпы, парниктік газ­дардың шығарындыларын шектеу арқылы экономикалық жүйелердің ұлттық және халықаралық деңгейде өзара әрекеттесуін ретке келтіру оңай шаруа емес.  Дегенмен осы мәселені һәм парниктік газдарының шығарындыларын реттеу және шектеу қажеттігін ескере отырып, Қазақстан квоталардың ішкі сауда жүйесін реттеуге келтірді», – дейді алқалы жиын барысында сөз алған қоршаған ортаны қорғау ми­нистрі Нұрлан Қаппаров. Осыған орай, ми­нистр Киото хаттамасы аясында былтырдан бері бірқатар заңға өзгерістер енгізілгенін, нәтижесінде парниктік газдар шығарын­ды­ларын шектеу және квоталарын бөлу мәселелері жолға қойыла бастағанын алға тар­тады. Бұдан бөлек, үлгі ретінде халық­аралық үздік тәжірибелер сараланып, парниктік газдар шығарындылары үшін кәсіпорындарға қосымша салық салудың орнына, квоталарды саудалау жүйесін құру ұйғарылған екен. Министр салықтан боса­тып, оның орнына квоталық сауда жүйесін енгізудің де өрісі кең екенін айтады.  «Шындығында, парник газ үшін қосымша салық салу жолы көп жағдайда өндіріс секторы мен мемлекеттік жүйе арасында түсініспеушілік тудырып келіп еді. Ол бір жағынан өнеркәсіптің дамуына да шектеу қойды. Сондықтан да біз Қазақ­станда парник газдарының шығарынды­лары үшін квота саудасының Ұлттық жүйесін қалып­тас­тыруды қолға алдық. Бұл Еуропалық одақта жүзеге асырылған үлгі бойынша құрылып отыр. Оның артықшы­лықтарын айтудың қажеті шамалы. Бір ғана сандық көрсеткішпен түйіндесем, еуропалық көміртектік нарықтың көлемі биылдың өзінде 120 млрд долларды құрап отыр», – дейді министр Нұрлан Жам­былұлы.
Сөз арасында министр квоталау мен сауда жүйесін енгізу 2013 жылы бастала­тынын, яғни келесі жылы парниктік газдар бойынша квота саудалаудың пилоттық жүйесі ретінде қарастырылатынын жеткізді.  Соған орай, еліміздегі табиғатты пайда­лану­шылар айыппұл санкцияларының мерзімін ұзарту немесе кейінге шегеру мүмкіндігіне, сондай-ақ жеңілдетілген тәр­тіппен квота алуға да қатысатын болады. Осы пилоттық жыл шеңберінде кәсіп­орындардың 2010 жылғы шығарындылар мөлшерлеріне орай, тегін квоталар бөлу шаралары да көзделеді. Мүдделілік танытқан, ұқыптылықты ұстанған табиғат­ты пайдаланушылар тарапы мемлекеттік тегін квотаға да иеленуді жоққа шыға­рыл­майды. Бұл да қоршаған ортаны қор­ғау­дың нақты ынталандыру тетігі болса керек.
Нұрлан ҚАППАРОВ, ҚР қоршаған ортаны қорғау министрі:
– Парниктік газ шығарындыларын шек­теу – экономиканың барлық салаларымен өзара байланысты дүние. Ал Қазақстан ТМД аумағында парниктік газдардың та­ралуын болдырмауға қатысты теңдессіз қадам­дарға барып отыр. Мәселен, біз бі­рінші болып парниктік газ­дар шығарынды­ларын саудалау квоталары­ның ұлттық жү­йе­сін енгізіп отырмыз. Біле-білген адам­ға бұл  – өзіндік бір инновация. Шындығына келсек, экономикасы өрлеп, қуатты дамып отырған мемлекетте шыға­рындыны шектеу жүйесін енгізу қиынның-қиыны. Соған қара­мастан, біз осыны қолға алдық. Өйтке­ні артынан орын алу мүмкін фактіге бетпе-бет келіп, халықаралық қа­уым­дастықтың қатаң талаптарына мәж­бүрленбес бұрын, сондай-ақ жақын келе­шектегі ауқымды өз­герістерге даярлық­сыз отырмаудың қамы­мен мұндай үдерісті бүгін бастауды жөн санадық. Ал жайбара­қат отырудың ақыры саяси, экономикалық һәм экологиялық салдарға ұрындыруы бек мүмкін.