Уран өндірісі бойынша көшбасшылыққа Қазақстан 2030 жылы қол жеткізеді
Қазақстан мен Франция уран саласы бойынша біріккен ғылыми-зерттеу лабораториясын құруды жоспарлап отыр. Ол біздегі сирек кездесетін металдарды зерттеуден бастап, соңғы кездері ресми түрде айтылып жүрген Қазақстан мен Ресейдің өзара атом электр станциясын салудағы ғылыми жобалау жұмыстарымен де ішінара айналысатын болады. Өзара біріккен бұл лаборатория «Қазатомпром» ұлттық атом компаниясының бір кәсіпорны жанынан ашылып қалуы мүмкін. Мұндай болжамды кеше Алматыда өтіп жатқан «Уран өндірісінің өзекті мәселелері» атты VI халықаралық ғылыми-өндірістік конференция барысында «Жоғары технологиялар институты» ЖШС бас директоры Серік Қожахметов мәлімдеді.
– Біріншіден, бізге тек қана уранды өндіру үшін өте кең таралған инфрақұрылым керек. Осы жағынан француздық әріптестеріміз – BRGM компаниясымен бірігіп, ғылыми-зерттеу лабораториясын құрамыз деп жатырмыз. Біз мұндағы қатысуды тең өкілетті болады деп жоспарлап отырмыз. Француз тарапы лабораторияны соны үлгідегі ғылыми зерттеуге арналған құрал-жабдықтармен қамтамасыз етеді, сондай-ақ ондағы ғылыми қауымдастықпен тығыз қарым-қатынас орнатып, жас мамандарымызды Франциядағы ірі ғылыми орталықтарда оқытуға мүмкіндік аламыз, бұл біріккен зертхана «Қазатомпромның» бір кәсіпорнының ғылыми-өндірістік алаңы жанынан орын алып қалуы мүмкін. Екіншіден, қазір біздің Ресей Федерациясымен бірігіп салуға келіскен атом энергия стансасының жобалау жұмыстары жүргізіліп жатыр. Оның нәтижесі осы жылдың аяғында екі елдің үкіметтік деңгейінде белгілі болып қалады деген үмітіміз бар, – дейді С.Қожахметов.
Аталған халықаралық жиында сөз сөйлеген BRGM өкілі Жан-Клод Гийаноның сөзінен ұққанымыздай, бұл компания қызметі, негізінен, пайдалы қазба кен орындарын барлау техникасы мен технологиясына, инженерлік-экологиялық ізденістерге, шикізатты тиімді пайдалану жүйесін жасауға, геодезияға бағытталған. Сондай-ақ BRGM Словениядағы, Румыниядағы атом электр стансаларын салу алдындағы жобалау, жұмыстарымен айналысқан. «Мысалы, үй салған секілді бір жерді белгілеп атом электр стансасын сала салу деген болмайды. Алдын ала оған арналған алаңға ғылыми зерттеу мен тексеру жүргізіледі. Одан кейін станса құрылысының жобасын жердің әрбір қыртысына қарай модельдейміз. Бұл – ғылыми нақтылықты өте қажет ететін жұмыс. Жергілікті аймақтың жағрафиялық ақпараттарының бәрі мұнда маңызды», – дейді француздық ғалым. Сонымен қатар ол атом электр стансасын салған мемлекетке ядролық қалдықтарды сақтау көп мәселе туғызатындығын да еске сала кетті. Сөйтіп, өздерінің бұл бағытта Италия, Бельгия, Финляндия институттарымен жүргізіп жатқан ғылыми зерттеулерімен де жұртшылықты таныстырып өтті. Сөз соңында Жан-Клод Гийано Қазақстанмен арадағы әріптестіктің екі елдің өзара біріккен ғылыми лабораториясының іске кірісуі арқылы жандана түсетіндігіне сенім білдірді.
Жиында біздегі уран өндірісінің болашағы мен қазіргі жағдайы да ортақ талқыға салынды. Бұл ретте «Жоғары технологиялар институты» ЖШС-ның бас директоры Серік Қасымұлы пікірін төмендегідей білдірді.
– Қазір жұмыс істеп тұрған 400 атом реакторына таяуда 57-сі келіп қосылады, 151 жоба жобалау барысында, 350 жоба мақұлдауға берілген. Негізі, 2030 жылға дейінгі Қазақстанның атом энергетикасының барлық потенциалын зерттей келе, мамандар 550 жаңа реактор салу қажет деген қорытындыға келіп отыр. Біздің атом нарығы мамандарының есебі бойынша 1,5 триллион АҚШ долларына бағаланып отыр. Қалай дегенмен де, біз биыл шамамен 18,8 мың тонна уран өндіруді жоспарлаудамыз. Бізде уранның қоры өте көп. Жылына тауып отырғанымыз – 15-20 мыңның маңайында. Бұл қор кемінде 50-60 жылға жетеді. Негізі, уран өндірісі бойынша Қазақстан 2030 жылға дейін әлемде көшбасшыға айнала алады. Ал оған дейін жаңа нарықтарға шығу үшін бізге технологиялық жағынан дамуды қамтамасыз ету керек. Атом энергетикасы нарығы – инерциалы. Яғни Қазақстанның уранды өндіру жағынан әлемде бірінші орынды иемденуі үшін кемінде 15-20 жыл қажет.
«Қазатомпром» ҰАК» АҚ басқармасының төрағасы Владимир Школьник бұл жиынға келмей қалды. Оған белгілі бір себептер де бар. Ол атом бойынша мемлекеттік деңгейде маңызды шешімдер күтіп тұрған Украинаға Елбасымызбен бірге аттанған еді. Соңғы деректер бойынша, Украина Қазақстан және Ресей Федерациясымен бірдей деңгейде ядролық отын зауыты құрылысына қатысатын болып шешіпті.
