Қазақстан БҰҰ жанындағы халықаралық сотқа мүше
Халықаралық деңгейдегі соттардың болатындығын естігем. Мүмкіндік болса, атап берсеңіздер және олардың құзыреті қай деңгейде?
Ербол Тұрдығұлұлы, Жезқазған
Халықаралық соттар мемлекет арасындағы және жеке тұлғалардың өтініштері мен арыздарын қарастыру мақсатында халықаралық келісімшарттар арқылы құрылады. Әлемде мұндай соттардың саны алтау. Тек біреуінің ғана Қазақстанға тікелей қатысы бар. Біріншісі, БҰҰ жанындағы халықаралық сот. Мақсаты – мемлекеттер арасында туындаған дауларды әділеттілік принципімен бейбіт шаралар қолдана отырып шешу. Құрамында әртүрлі ұлт өкілдерінен құралған 15 тәуелсіз судья бар. Екіншісі, Халықаралық қылмыстық сот. 1996 жылы Римдік статус келісімшарты бойынша құрылған. Аталған құжатқа 2008 жылы 108 мемлекет қол қойғандығына қарамастан, көптеген мемлекеттер ХҚС шарттарын толығымен ратификациялаудан қасақана бас тартып отыр. Үшіншісі, «Страсбург соты» деген атпен әлемге танылған Адам құқығы жөніндегі Еуропалық сот. Құрамына Адам құқығын қорғау жөніндегі конвенцияға қол қойған Еуропа Кеңесіндегі мемлекеттердің барлығы кіреді. Төртіншісі, бұрынғы Югославия жөніндегі халықаралық трибунал. Бұл «Гаага соты» деген атпен әйгілі. Негізінен, 1991 жылы бұрынғы Югославия территориясында бейберекетсіздік орнатып, қоғамдық құқықтың бұзылуына себеп болған тұлғаларды қудалаумен айналысады. Бесіншісі, Раудн жөніндегі халықаралық трибунал. 1994 жылы Раунд территориясындағы геноцидтік оқиғаға жауапты адамдарды қудалайды. Алтыншысы, Халықаралық әділетті соттың тұрақты палатасы.