Қазіргі салық заңнамасы меценаттықтың дамуына қолбайлау болып отырған жоқ па?

Елімізде қайырымдылықпен айналысатындардың тым аз екен­дігі ешкімге жасырын емес. ҚР статистика агенттігінің мә­ліметтері бойынша, елімізде 9092 үкіметтік емес ұйым бар. Олардың 2067-сі Алматы қаласында орталық­тан­ды­рыл­ған. Тіркелген ұйымдардың негізгі міндеттері – қо­ғам­дық маңызы бар жұмыстарды атқару. Ал фи­лан­тро­пия саласындағы мәселелерді талқылап, шешімін та­батын пікірталас алаңы да, кәсіпкерлерімізге же­­ңіл­діктер ұсынып, оларды марапаттап отыру ша­ралары да жоқтың қасы. Меценаттық десе, бір­­ден салық жүйесіне сын айтуды әдетке ай­нал­дырған қалталы азаматтар дамыған ел­дер­дегідей қайырымдылық үшін салықтан бо­сату қарастырылмайынша, бір тиын бер­мейміз де­гендей кейіп танытады. Ал заң шығарушы ор­ган салық атаулы бар бол­ғаны сылтау деу­ден тайынбайды. Осы­лайша әлі күнге ше­шімін таппаған күрделі мәселеге Ел­басымыз да ара­ласып, жуырда отандық кә­сіп­керлерді меценат болуға өзі ша­қырды. Алайда екіжақты қызу тартыс әлі де жалғасуда.

Азат ҚОНЫСБЕК, кәсіпкер:
иә
– Уақтылы салығын төлеп, кәсібін қан­­ша жерден дөңгелетіп отырған кә­сіп­кер болса да, оның еш уақытта артық ақ­ша­сы болмайды. Тіпті бар дегеннің өзін­де «менде артық ақша бар, ме­це­нат бо­лайын, қайырымдылық жа­са­йын» деп айтатын адам жоқ. Себебі кез кел­ген кә­сіпкер әр тиынының қайда, қа­шан, қан­шалықты жұмсалатынын ба­қылап, жос­парлап отырады. Жыл бас­талған бет­те бірден қаржылық жос­пар­лар құ­рылмай, жоспардан тыс қа­ра­жатты қа­жет ететін шығын түрлері арта беретін бо­лса, кәсіп қайдан ілгері бассын? Сон­дықтан меценат болыңыз деп алдына бар­ғанда кәсіп иесі қа­йы­рымдылықтан бас тартса – ол заңды. Әрине, кәсіпкерлер ме­ценат болмасын деп айтудан ау­лақ­пын. Өзіміз де көп жерде меценат болып, көмек қолын создық.
Өмір болғаннан соң, түрлі жағдай бар. Жетімдер үйіне көмектесеміз, мем­ле­кет тарапынан ешбір қолдау көр­се­тіл­мей жатқан балалардың газет-жур­нал­­да­р­ын шығаруға қол ұшын созамыз де­­гендей. Бірақ Үкімет кәсіпкерлерге ме­­ценат болыңдар деп міндеттей ал­май­­ды. Себебі қайырымдылықпен ай­на­лысу не айналыспау – әр кәсіпкердің өз қала­уы. Тіпті мемлекеттің міндеттеп, қыс­­пақ­қа алуын құқық бұзушылық деп ай­туға да толықтай болады. Егер біздің кә­сіп­кер­лер меценаттықпен айналыссын де­­сек, ең алдымен, салықтық заңнаманы бір ретке кел­тіріп алғанымыз абзал. Біз­дің са­лық­тық органдардың бүгінгі мін­де­ті мен мақ­саты да өзгерген. Сыбайлас жем­­­қор­лық пен қанаушылық орын ал­ған қо­ғам­да тірнектеп жиған ақшаңды қа­­­йырым­ды­лыққа деп бере салудың өзі­нен қор­­қасың. Осы жақында ғана ес­ті­дім, жал­ған кәсіпорындар көбейіп, мем­ле­­­кет­ке 2 млрд, 7 млрд, 14 млрд теңге шы­­ғын ке­ліпті-мыс. Ертегі, мұндай көз­бояу­­­шы­лық пен өтірік әңгімеге кім се­не­ді? Ше­неу­ніктердің қолдауынсыз, ауыз жа­­лас­қан салық органдарының кө­ме­гін­сіз мем­­лекеттік бюджеттен ақша жым­қы­ру мүм­­кін дегенге де ешкім сенбейді. Кез кел­ген кәсіпкер пайда табу үшін кәсіп­кер­лікпен айналысады. Ол бая­ғы Қо­жа­на­сырдың хикаяларындағы, 10 теңгеден жұ­мыртқа сатып алып, 9 тең­геден сатып, ел менің сауда жасап отыр­ға­нымды көр­се болды дейтін заман емес. Сон­дықтан өз күнін өзі көріп отырған кә­сіп­керлердің пайда көзіне жармасудың қа­жеті жоқ. Керек болса, меценаттарға ше­телдегідей қомақты жеңілдіктер ұсы­нылып, салық мөл­шерлемелері азай­тыл­сын. Тым бол­ма­ғанда қосымша құн са­лығы – 10, кор­по­ра­­тивтік табыс салығы – 10% бол­са да қай­да жатыр? Сонымен қатар отан­­дық кез кел­ген кәсіп иесіне қойы­латын та­лап та, жа­салатын жағдай да бір­дей бо­луы тиіс деп есеп­теймін. Ол – әкім­нің бала­сы, ми­­­нистр­дің баласы не­месе туысы деп бө­­лін­бесе ға­на ме­це­нат­тық та, өзге де жү­йе­­лі, әрі тиімді түр­де іске аса­ды. Әйтпесе қа­зір ме­це­нат­тар­ға са­лықтық жеңілдіктер бер­­мек түгіл, елеп-ес­керіп жатқан бір жан жоқ.

Тұрсынбек ӨМІРЗАҚОВ, Мәжіліс депутаты:
жоқ
– Қазақстандағы меценаттықты да­мы­ту­ға салықтық заңнамалар еш уа­қыт­та ке­дергі бола алмайды. Кәсіпкерсің бе, хал­қыңа көмектес, қаржыңды бөл, қолғабыс ет! Кедей адам кәсіпкерлікпен айна­лыс­пай­ды. Біреуге қайырымдылық жасамай, кә­сіп өркендеп, өспейді, оны жа­ра­ту­шы­мыз да көріп тұр. Мен де Мәжіліс депутаты бо­л­мас бұрын кәсіпкерлікпен айна­лыс­тым. Жас­тардың басын қосып, мешіт тұр­ғы­зып, же­тім-жесірлерге көмектесіп, мү­ге­дектерге ма­териалдық жағдай жасадық. Ораза мен айт­ты күтіп жүрудің де қажеті жоқ, қайы­рым­дылық жасаймын деген адам кез кел­ген күні-ақ көмек қолын со­зады. Ме­ценат­тықты заңдық жолмен да­мы­та алмаймыз. Се­бебі қайырымдылық күш­пен, заңмен, талаппен, бұйрықпен бо­­ла­тын дүние емес. Меценат – шын жү­ре­­гімен, тілегімен қа­йырымды іс ат­қарушы жан.
Ал жалпы Қазақстан Республикасының Салықтық заңнамалары өте жақсы, жоға­ры дәрежеде құрастырылған. Қа­зақстан бүкіл әлем елдері арасында салықтық заң­намалардың кәсіпкерлерге ыңғай­лылығы, тиімділігі жөнінен тоғызыншы орын­да тұр. Ал кәсіпкерлікке жағдай жа­сау жағынан 183 мемлекеттің ішінде Дү­ние­­жүзілік банк мәліметтеріне сәйкес, 49-ын­шы орындамыз. Сондықтан кә­сіп­керлердің шағым айтып, кәсіпке жағдай жа­­салмайды деуіне негіз жоқ. Әрине біз­дің елде меценат жоқ демеймін, ауыз толтырып айтарлық қайырымдылық көр­сетіп жүрген азаматтарымыз бар, алай­да тым аз. Мысалы, Қазақстанда 110 баласы бар ана тұрады. Мұны біреу білсе, біреу білмейді. Неткен ғажап адам десеңізші?! Осындай жандарды үлгі етіп, ха­лықтың алдына жиі шығарып тұ­руы­мыз қажет. Әйтпесе біз қазір қолда бар ме­ценаттарымызды және жалпы қа­йы­рым­дылықты насихаттауымыз кенже қа­лып отыр. Тағы бір үлкен мәселе меценат бол­ған кәсіпкерлерге салықтық же­ңілдіктер беріп, салықтан босату. Бұл не деген сөз? Меценаттық сауда ма? Са­лықтан босатудың қажеті не? Меценат ха­лықтың алғысына бөленіп, ақ батасын алса болды емес пе? Меценаттарға ме­даль берейік, орден берейік, яғни мо­ральдық тұрғыда марапаттайық. Ақшасы бар, жағдайы бар, баспанасы, жұмысы бар кәсіпкерлерге қаржы беріп керегі не? Өз басым еліміздегі меценаттықтың дамуына салықтық заңнамалар қолбай­лау болып отыр деген пікірмен келіс­пеймін және бұл кәсіпкерлердің сылтауы ғана деген баға бергім келеді.
                                    Абай ОМАРОВ (коллаж)

Бейтарап пікір
Арайлым Ахметова, «Бауыржан» қайырымдылық қорының атқарушы директоры:
– Қазіргі таңда еліміздегі меценаттықтың дамуына мемлекеттің тарапынан қолайлы жағдайлар жасал­маған. Біріншіден, салықтық жеңілдіктердің қа­рас­ты­рылмауы қазіргі таңда меценаттықтың дамуына қолбайлау болуымен қатар, меценат болған жеке немесе заңды тұлғалар заңды түрде ешбір материалды, моральдық марапат­тау­лар­ға ілікпейді, қоғамда олардың мәртебесін арттыратын заңды атақ та­ға­йындал­май­ды. Екін­шіден, меценат болған адамға немесе ұйымға қо­ғам­да оның әлеуметтік статусын көтеретін, оны қоғамда үлгі немесе танымал етіп, жағымды көзқарас тудыратын іс-шаралар аз өткізіледі. Менің ойымша, мемлекет та­ра­пынан заңды түрде меценаттықтың дамуына мүм­кіндік берген дұрыс, меценаттық мемлекеттің мәдени-ағартушылық дамуына үлкен жол ашар еді. Ал салықтық жеңілдіктер меценаттықты дамытудың алғашқы әрі басты қадамы болар еді деп есептеймін.