Жастар саясатын жүзеге асыратын дербес орган қажет пе?

Еліміздің «Мемлекеттік жастар саясаты туралы» Заңы мүдделі топтың, яғни жастардың, көңілінен шығып жүр ме? Осы салада жүрген ұйымдардың өзі бұл тұрғыда екіге жарылады. Заңға көңілі толмайтын топтың уәжі елімізге жастар ісімен айналысатын дербес мемлекеттік орган қажет дегенге саяды. Қазақстанда жастар саясатына жауапты орган жоқ емес. Ол – Білім және ғылым министрлігі жанындағы Жастар саясатын дамыту департаменті. Бұл орган қал-қадерінше өз функциясын атқарып келеді. Алайда жастар арасындағы наразы топ бұл органның қызметінде ұйымдарды «өзіміздікі» немесе «бөтен» деп бөле-жару бар дегенді алға тартады. Десе де, республикадағы жастардың жай-күйіне тікелей жауапты мемлекеттік бірден-бір құзырлы орган осы ғана. Бәлкім, тек жастар ісімен ғана айналысатын дербес орган болғанда ғана осы мәселені реттей алатын шығармыз. Осы тақырыпты жастар арасындағы белсенділердің ой-көкпарына салған едік.

Әсет Тұрдығұлов, Қазақстан Жастар одағының төрағасы:
Иә
– Жалпы, еліміздегі жастар мәселесін қоғамның басқа саласынан бөліп қарау дұрыс емес. Дегенмен де жастар контин­ген­тіне байланысты мемлекеттің, қоғам­ның ұстанатын позициясы біршама ерек­­ше­леу болуы тиіс деп есептеймін. Себебі бү­гінгі күні қордаланып қалған жастар­дың проблемаларын шешу үшін нақты екі қадам жасалуы керек деген ойлар бар. Олар – «Жастар саясаты ту­ра­л­ы» то­лыққанды заң және қолында нақ­ты тетіктері бар жастар мәселесімен ай­налысатын мемлекеттік уәкілетті ор­ган. Бүгінде жастар арасында жаңа мем­ле­кет­­тік орган керек деп айтылып жүр­ге­лі де біраз болды. Жастардың жай-күйіне тіке­лей жауапты мемлекеттік бірден-бір құ­зырлы орган ретінде Білім және ғы­лым министрлігі жанындағы Тәрбие ісі және жастар саясаты жөніндегі департа­мент құрылған.
Алайда бұл мекеменің де жастар ісімен біте қайнасып, ауқымды іс тындырып жат­­па­ға­ны белгілі. Оны аңғару да аса қиын емес. Қоғамдық пікірде ұдайы сын­ға ұшы­­рап жатқанына құлақ түрсеңіз, бұл ор­ганға тиісті баға берілді деген ой­да қа­ла­сыз. Әрине, бұл жерде аталған де­парта­ментті біржақты кінәлаған дұрыс емес деп ойлаймын. Себебі шынтуайтына кел­­­ген­­де, бұл департаменттің құзырында ау­­қы­мы кең уәкілеттіліктер жоқтың қасы. Бәл­­кім, департамент жастардың шырмауы көп мә­се­лелеріне мойынсынғысы келсе де, тиіс­ті механизмдердің жетіспеуінен «әт­тең тонның келтесі» деп отырған шы­ғар. Не десеңіз де, ұзын арқан, кең тұсау бо­лып тұрғаны белгілі. Міне, содан да бо­лар, бүгінде департамент жұмысына қо­ғам тарапынан көңіл толмаушылықтың бар екені рас. 90-шы жылдары республи­камызда Жастар ісі жөніндегі комитет, тіпті Спорт, туризм және жастар ісі жөнін­де­гі министрлік те болған. Бірақ уақыт та­ла­бы болды ма, жоқ, әлде басқа ма, 90-шы жылдардың соңында жастар мә­се­­­лесімен айналысатын уәкілетті орган Мә­­­дениет, ақпарат және қоғамдық келісім ми­нистрлігі құрамындағы бөлім деңгейі­не тү­сіп қалып, әупіріммен тек 2002 жы­лы Жа­стар саясатын дамыту департамен­­ті бо­лып қайта құрылған болатын. Деген­­мен, уақыт өте келе қоғам жастар жұ­мы­сы­­­мен айналысатын жаңа орган ке­рек еке­нін сезіп келе жатыр. Әрине, «жас­­тар ісі жөніндегі арнайы органның қажеті қан­ша, ол өткен күннің белгісі, мем­лекеттік бюд­жетке салынатын қосым­­ша салмақ немесе қоғамның әрбір то­бы­на жеке ор­ган ашып бергеннен ұтарымыз не» де­ген қарсы пі­кірлер де бар. Бірақ біз­дің мем­лекет пен қоғамның отыз па­йыздан астамын 29 жасқа дейінгі аза­маттар құ­рай­тындығын, жалпы, республи­ка халқы­­ның саны жағынан 16 мил­­лионнан жа­ңа ас­қандығын ескерсек, біз­дің мемле­кеттің қоғамның жастар деп ата­ла­тын тобына жұмсаған әрбір теңгесі біздің бо­лашағы­­мыз­ға салынып жатқан инвес­тиция екен­­­дігін ұмытпауымыз ке­рек және ол қа­ра­жат келешекте респуб­ли­камыз­ды үл­кен биік­терге алып шығатын азамат­тар­­ды, ұлт пен мемлекет пат­­­­риот­та­рын тәрбие­леу­ге жұмсалып жат­­қан­дығын ес­­тен шығар­мауымыз қажет. Тағы бір мә­­се­ле, ол жаңа орган рес­пуб­лика жаста­­рын қаншалықты қамти ала­ды, қан­­дай уәкілеттіктерге ие болады, қар­жы­лық ресурсы қаншалықты болмақ, қар­­жы жұмсаудың мөлдірлігі қағидасы қам­­тамасыз етіле ме? Құрылған күннің өзін­­де орган бағдарламаларының сал­мақ­­тылығы басты назарда болуы шарт. Ол ор­ган бүгінгі департаменттің кебін ки­мес үшін, алдын-ала осы сұрақтар жіті тал­­қы­ла­нып, жеті өлшегеннен кейін ғана қай­шыны қолға алған маңызды. Аталған агент­тік жастар жағдайын жақсартуға нақ­ты кірісуі үшін оның қолында тиісті ықпал ету механизмдері болуы керек.

Алмасбек Нұғманов, «Нұр Отан» ХДП-сы Алматы қаласы Медеу аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары:
Жоқ
– 1997 жылы Қазақстан халқының жағ­­дайы түзеліп, етек-жеңін жинаған тұс­та елімізде Президент Нұрсұлтан Әбіш­­ұлы Назарбаевтың жастар саяса­тына бай­ланысты Жарлығы болған. Сол уа­қыт­тан бастап елімізде жастар сая­саты жү­зеге аса бастады. Ең ал­ғашқы жастар ұйы­мы болып «Қазақ­стан болашағы үшін» атты қоғамдық бірлестігі құрылған еді. Осы ұйымның құрылуына басшылық еткен азаматтар қазіргі таңда да жастарға бағыт-бағдар беру жолында өздерін жоғары деңгейде ұстап келеді.
Уақыт өте келе жастармен жұ­мыс­тар жүр­гізетін қоғамдық бірлес­тіктер, қор­лар, жастар қанаттары да көптеп құрыла бастады. Бертін келе жүздеген жастар ұйымдарының ба­сын қосатын Қазақстан жастар кон­гре­сі құрылды.
Студент жастардың мұң-мұқтажын жыр­лайтын Студенттер Альянсы, жас­тар­ды жұмыспен қамтамасыз етуде игі бас­тамалардың ұйытқысы болып жүрген Сту­денттік құрылыс жасақтары, «Жасыл Ел» бағ­дарламасының аясына шоғырланған жас­тар да қазіргі таңда Қазақстанның жас­тар саясатының бір қыры болып жүргендігі баршаға мәлім. Әр салада сан түрлі жұ­мыс­тар жүргізіп жатқан ұйымдарға мем­лекет тарапынан қамқорлық көрсетіп, жол сілтеп, қаржыландырып отырған құзырлы ме­кемелер де баршылық. Мысалға, Бі­лім және ғылым министрлігіне қарасты Жас­тар саясаты департаменті жастар мен жас­тар ұйымдарының бағдаршамындай бо­лып келеді. Сонымен қатар саяси пар­тия­лардың өзіне қарасты жастар қанат­тары да нәтижелі жұмыстар ат­қа­рып ке­ле­ді. Тіпті Елбасының тікелей қа­да­ға­лауын­дағы Жастар кеңесінің өзі көптеген тың бастамалар көшінің басында жүр. Қа­зіргі уақытта жастардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын «Мемле­кет­тік жастар саясаты туралы» Заңы да бар. Осының барлығы елімізде жастар сая­сатының өзіндік сарынмен өрбуіне, өсуіне жағ­дай туындататын алғашқы факторлар. Жастар саясаты деген ұғымның өзінің ау­қымы өте кең. Десе де қазіргі таңда рес­пуб­ликамызда бұл тұрғыда атқарылып жатқан жұмыстар ұшан-теңіз десек, ар­тық айтқандық болмайды. Осыншама ат­қа­ры­лып жатқан жұмыстарды жоққа шы­ғарып, дәл осы уақытта тағы да қосалқы мекеме құ­ру қажеттілігі туындап тұрған жоқ. Одан да, жүргізіліп жатқан жастар саясатына аза­мат ретінде өз үлесімізді қосып, бас­та­­ма­ларға қолдау көрсетуіміз керек. Оның үстіне, дүниежүзілік экономикалық дағ­да­рыс алқымнан алып, халық күй­зе­ліс үс­тін­де тұрған шақта тағы да бір ми­нистрлік­ті қалыптастыру бұл оңтайлы шешім бола қоймас. Өтпелі кезеңнен аман-есен өт­кен­нен кейін қажеттілігіне орай, бұл мәселеге оралуға болады, бірақ қазір керек емес.

Бейтарап пікір
Амалбек Тшан, саясаткер:
– Жастарды тәрбиелеу, олар­­­дың арасынан кадрларды даяр­лау мәселесін реттеу барысында бізге ке­ңестік кезеңдегі комсомол ұйы­мы­­нан үй­­ре­­нетініміз көп. Қазақ­стандағы жас­­­­тар ұйымда­­ры­­­ның басын қо­сатын, мемле­кет тарапынан қар­жы­­­­лан­ды­ры­ла­тын бір ортақ одақ құ­рылса, біз ұтамыз деп ой­лай­мын.