Корей халқы ең алғаш Орталық Азиядан келген деген тұжырымдар бар

Сонг Доенг, Ханьянг университетінің (Сеул, Оңтүстік Корея) профессоры, мәдени антропология ғылымының докторы:

– Сонг Доенг мырза, елімізге ал­ғаш рет келіп, екіжақты әріп­тес­тіктің арқасында Әл-Фараби атын­дағы ҚазҰУ-дың фи­ло­со­фия және саясаттану факультеті дін­тану және мәдениеттану ка­фе­драсында мәдени антрополог ға­­лым ретінде дәріс бердіңіз. Қазақ­стан ту­ралы әсерлеріңіз қандай, не түй­діңіз?
 – Сыртқы зерттеуші ғалым ретінде ең бірінші байқағаным – Қазақстанның зор мүмкіншіліктерге ие болып отырған ел екендігі. Адам потенциалы, табиғи ресурс­тар жағынан өте керемет мүмкіндіктеріңіз бар. Халық өздерінің қаншалықты зор байлығы мен әлеуетін Қазақстанда жүріп жеткілікті сезініп отырған жоқ. Қазақ­стан­ның осынау аса маңызды тарихи кезеңде динамикалық дамуы жоғары, үлкен белестерді бағындырары сөзсіз. Орталық Азиядағы әлеуетті ел маған үлкен әсер қалдырды.
– Негізі, азиялық тегі, тарихи тұр­ғыдан қазақ пен корей халқы өзара туыс­тас, тағдырлас болып келеді. Ал­ғаш­қы кезде қандай ұқсастықтар мен айырмашылықтар бар?
– Мәдени-тарихи жағынан айтар бол­сам, ерекше ұқсастығымыз бірден бай­қалады. Бізде корей халқы ең алғаш Орта­лық Азиядан келген деген болжамдар, тұ­жы­рымдар бар. Яғни ата-бабаларымыз Ор­талық Азияның кіндігі  Қазақстаннан да кел­ген шығар. Бұлай жорамалдаудың се­бе­бі – біздің Корея мемлекетінің негізін Көк тәңірі деп аталған хан салған. Мәселен, сіздерде де Хантәңірі деген тау бар ғой. Бұл кездейсоқтық емес. Сол үшін біз шық­қан тегіміз жағынан бауырлас халық­пыз. Біз арғы тегімізді осы жақтан іздестіруіміз керек. Өйткені біз Қытай мен Жапонияның ор­тасында болдық. Бір кездері сол елдер­дің қол астына қарадық. Қытайдың да тіке­лей ықпалын көп көрген халықпыз. Де­ген­мен біз екеуінің ортасында тұрсақ та, өзі­міздің тіліміз мен дәстүрімізді жоғалт­па­ған халықпыз. Бұл – өте ерекше жайт. Та­рих­та көп өзгерістер болды. Қа­зақ­стан Ре­сей империясының құрамында болып, оның ықпалын көрді. Сан ғасырды артқа тас­тап, қазіргі заманда бауырлас халықтар қай­­тадан қауышып, керемет жағдай болып отыр. Басқа мәдени ортада өмір сүрген соң, міндетті түрде айырмашылық болады ғой. Екі елдің де өз мәдениетін сақтап, қай­та­дан табысуымыз керемет жағдай емес пе?
– Мен Кореяның тарихи телесе­риал­­­дарының көрермені болып келе­мін. Оның  ішінде Корей түбегіндегі Ко­гуре, Пуэ, Чосонь секілді мемле­кет­тердің «Жумонг ханзада», Му Хюль патша туралы тарихи фильмдерді көр­ген корей халқының көшпенді өмір сал­ты, әскери өнері көзге оттай басыл­ды. Көшпелі өркениет корей ұлтында қазір бар ма?
– VІІІ ғасырда Корея түбегінде бірігу үр­дісі жүрді. Кореяның солтүстік бөлігінде көшпелілер мәдениеті кеңірек дамыған. Сол тарихи кезеңде Корея патшалығы бірік­кен кезде солтүстік өңір Қытайдың ба­қылауында қалып қойды. Сол замандардан бері біздің мемлекет көбінесе отырық­шы­ла­нып, одан кейін күріш өсіретін мәде­ниет­ке айналды. Бізді қатаң патшалар бас­қар­ған. Қатаң бақылау үшін барынша оты­­рық­шыландыру саясаты жүрді. Сол­түс­тік өңірлеріміз Қытайға өтіп кеткеннен ке­йін біз көшпелі мәдениетімізден көп нәр­се жо­ғалттық. Садақ атып, атпен жо­рық­­қа шық­қан суреттер, үңгірге жа­зылған жа­зу­лар бізден де табылған. Қытайдың кез кел­ген жерін алып қарасақ, ондай көшпелі мә­дениет белгілері жоқ. Бұл мәдениет біз­ден қалған. Біз барлы­ғы­мызды өзімізді бір от­басымыз деп қа­рас­тырамыз, сол себепті бір­лігіміз мықты болды. Сырттан басып ке­лу­шілер үшін жабық дәстүрлі қоғам бол­дық. Корейлер томаға-тұйық өмір кешкен соң сыртқы әлемді, сыртқы факторларды онша түсіне бермейтін. Бұл жайт, бір жа­ғынан, біздің ұлттық, этникалық идентифи­ка­ция­мыздың күшті болуына зор ықпал ет­се, екінші жағынан, әлемдік дең­гейде дамымай, оқшауланып қалуымызға әсер етті. Яғни оның біз үшін пайдасы мен зия­ны болды.
– Өзіңіздің ғылымдағы антро­по­ло­гиялық саладағы зерттеу бағытыңыз қан­дай? Қандай зерттеу бағыттарымен ай­налысасыз?
– Менің мәдени антропологиядағы ғы­лыми-зерттеу бағытым – корей халқының қа­зіргі модернизация дәуіріндегі ұлттық иден­тификациясы. Алғашқы зерт­теу­лерімді осыдан бастадым. Мені қы­зық­тырған осы мәселені басқа елдермен са­лыстырып қарауға талпындым. Алжирдегі мә­дени саясатты зерттегім келді. Бірақ ол кезде Солтүстік Кореямен тығыз байланыс ор­натқан Алжирді зерттеуге рұқсат бол­мады. Франция арқылы Тунисті, Солтүстік Аф­риканың исламдық мәдениеттеріндегі ұлттық-мәдени идентификацияны зерт­теу­мен айналысамын.     
– Тунис, Алжир, Мысыр, Сириядағы саяси оқиғалардың себебін мәдени идентификациядан іздеп жатамыз. Сіз қалай ойлайсыз?
– Жоқ, мұны бір ғана мәдени иденти­фи­кациядан іздеуге болмайды. Оның ар жағында үлкен себептер бар. Оның себебі жал­пы өңірдің ішкі мәселесі, мәдени иден­ти­фикациясында емес, ғаламдық, кос­мо­по­литтік мәселелерден туындады. Мы­салы,  бұл аймақтағы адамдарда енді сырт­­тан кө­мек, қолдау қажет емес, би­лігімізді өзі­міз басқара аламыз деген сезім пай­да бол­ды. Бұл, бір жағынан, эко­но­миканың өсуі болса, екінші жағынан, ба­тыс­тық көз­қа­расқа қарсы сана-сезімнің пі­сіп-жетілуі. Мы­салы, Тунис халқының 99 па­йызы өте са­уатты, оқи да, жаза да біледі. Жал­ған ұран­дарға сенбейді. Кез келген адамда өзім­ді-өзім сыйлайтын кез келді деген сана-сезім оянды, өзімді-өзім алып жү­ре ала­мын деген жігер пайда болды. Сана-сезімнің бұлқынысы осындай өз­ге­рістерге алып келді.
– Француздың ғалымы Жак Аттали бо­лашақта ұлттық мемлекеттер жо­йы­лып, космополиттік, жаһандық өр­кениет белең алады деген болжам ай­тады. Былайша айтқанда, жаһан­дану мен ұлттық идентификацияның бұл жер­де қарама-қайшылығын көріп отыр­мыз. Осындай жағдайда иден­ти­фи­кацияның өзгерістерге ұшырауы қа­уіпті ме?
– Жалпы, мәдениеттер мен өркениеттер та­рихын зерттеп жүргенде байқаған нәр­сем – барлығында өздеріне тән иден­ти­фи­ка­ция бар. Азия мен Еуропаның, Орталық Азияның өзгелерден  ажыратып тұратын өзіндік иден­ти­фикациясы болады. Кез келген халық идентификацияны пайда­ла­нады. Иден­ти­фи­кация қоғамдық-саяси жағдайларға бай­ланысты өзгеріп отырады. Осыдан 500 жыл бұрынғы идентификация бар ма? Иден­ти­фикация жойылып кет­пей­ді, заманға қарай өз­гереді. Мысалы, ко­рей­ліктердің үш мың жыл бұрынғы иден­ти­фикациясы, Когуре тайпасы за­ма­нындағы иден­ти­фи­кациясы қазір жоқ, енді 300 жылдан соң қалай өзгеретінін уа­қыт көрсетеді. Тағы бір айтатын жайт – иден­тификацияны өршітіп жіберуге абай болуымыз керек.