1 желтоқсан – Дүниежүзілік СПИД-ке қарсы күрес күні.
1 желтоқсан – Дүниежүзілік СПИД-ке қарсы күрес күні. Статистикаға сүйенсек, Қазақстанда 2016 жылы 26 мың адам ВИЧ тырнағына ілінген екен. Дәл сол жылы вирусты тағы үш мыңға жуық адам жұқтырып, тағы мыңға жуық науқас СПИД-тен көз жұмған. Жалпы, соңғы 8 жыл ішінде ВИЧ жұқтырғандар саны 39%, одан қайтыс болғандар 32% артқан.
ВИЧ пен СПИД-тің арасындағы байланыс
Адам иммун тапшылығы вирусы иммундық жүйе жасушаларына шабуыл жасайды. Ол ағзаның қорғаныс жүйесіне жауап беретін T-хелперлерді жойып, олардың орнын өздерінің көшірмесімен толтырады. Вирус қанша көп болса, адамның иммунитеті де соншалықты төмен болады. Сондықтан ретровирусқа қарсы терапия қабылдамаған науқас жиі ауыратын болады. Денесінде көк дақтар пайда болып, шыққан жараның жазылуы қиындайды. Емделмеген ВИЧ-тің соңы жұқтырылған иммун тапшылығы синдромына, яғни, СПИД-ке ұласады. Иммунитет өздігінен инфекцияға қарсы күресе алмайды. Емделмеген адам үш жыл ғана өмір сүреді.
Таралу жолдары
Бұл ауру жайлы білгісі келмейтін қарапайым жұрт ВИЧ секс-индустрия қызметкерлері, гомосексуалистер немесе нашақорлардың ауруы деп есептейді. Бірақ бұл жаңсақ пікір. Себебі, вирус адам ағзасына қан мен шәует арқылы, ана сүті арқылы да таралуы мүмкін. Ол ауру адам қолданған шприцті пайдаланғанда, жыныстық қатынас кезінде немесе босанған кезде анадан балаға жұғады. Тіпті, ауруханаларда дұрыс зарарсыздандырылмаған медициналық құралдар арқылы жұқтыру қаупі де жоқ емес. Бірақ ВИЧ науқаспен бір стақаннан су ішкеннен, бір сүлгі пайдаланғаннан немесе сүйіскен кезде жұқпайды. Инфекция сілекей, ауа арқылы да таралмайды.
Дерттің белгілері
Аурудың белгілері әр кезеңде әртүрлі болады. Вирус жұқтырғаннан кейін алғашқы 2-4 аптада науқас суық тигендей күй кешеді. Бұлшық еттері, тамағы ауырады, тоңып, үсті-басы қышиды, ауыз қуысында жара пайда болып, лимфа бездері ұлғаяды. Тестердің бәрі болмаса да көпшілігі вирус арқылы бөлінетін антиденелерді анықтай алады. Сондықтан әр жарты жылда немесе жылына бір рет ВИЧ-ке тест тапсыруды әдетке айналдырған жөн. Қазақстандықтар тексерудің бұл түрінен тіркелген емхана арқылы тегін өте алады.
ВИЧ-пен де өмір сүруге болады
Жалпы, иммун тапшылығы вирусын емдеуге болады. Бірақ одан толық айығып кету мүмкін емес. Ретровирусқа қарсы күшейтілген терапияның арқасында вирус жұқтырған пациенттердің өмірін 70-80 жасқа дейін ұзартуға болады. Аталған терапия жасушадағы ақуыздарға әсер ететін ферменттердің қызметін әлсіретеді. Нәтижесінде иммун тапшылығының СПИД-ке айналу қаупі жойылады.
Мамандардың айтуынша, бұл ауруды бақылауда ұстау қажет. Вирус анықталған жағдайда ең алдымен СПИД орталығына барып тіркелу қажет. Есепте тұрғанғаннан кейін кепілдендірілген тегін медициналық көмек шеңберінде ретровирусқа қарсы емді тегін ала алады. ВИЧ жұқтырған аналардың балаларына арналған тағамдар мен дәрі-дәрмек те тегін.
Мамандардың айтуынша, сақтанбаған жыныстық қатынастан кейін контактіге дейінгі және контактіден кейінгі профилактика шараларын пайдалануға болады. Тенофовир және эмтрицитабин препараттары вирус жұқтыру қаупін 90 процентке төмендетеді. Контактіден кейінгі профилактика ВИЧ жұқтыру қаупін төмендетіп, вирустың дамуына тосқауыл жасайды. Алайда, емді жыныстық қатынастан кейін алғашқы 72 сағат ішінде бастап, дәріні 28 күн қабылдау қажет.
