"Қазақпен қазақша сөйлесетін уақыт келді": Мәди Манатбек орыс тілді шенеуніктерді сынады

Қазақстандағы БАҚ қызметкерлерінің күніне орай белгілі журналист, продюсер Мәди Манатбек қазақ журналистикасының қазіргі деңгейі туралы айтып, қоғамды толғандырып жүрген мәселелер жайында сөз қозғады, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан тілшісі.

Мәди Манатбек журналистика саласына кездейсоқ келсе де, оған еш өкінбейтінін атап өтті.

"Журналист – қоғам қайраткері және ақпаратты жеткізуші. Сондықтан бұл сала маған қоғамдағы мәселені зерттеуге мүмкіндік берді. Журналистикаға келгеніме тек қуанамын. Сондай-ақ өзінің пікірі жоқ БАҚ өкілін "журналист" деуге болмайды", - дейді ол.

Қазақ журналистикасы қазір қандай деңгейде?

Продюсер Манатбек қазақ журналистикасының дамуына қатысты пікірімен бөлісті.

"Қазақ журналистикасының деңгейі көтеріліп келе жатыр деп санаймын. Қазіргі таңда қазақ журналистері белсенді әрі жігерлі. Олар қоғам үшін өзекті мәселелерді көтеріп жүр. Мысалы, кезектен тыс президент сайлауындағы тақырыптарды қозғаған кім? Әрине, мемлекеттік ақпарат құралдары оны тиісті деңгейде айтпай жатқан болар. Бірақ жеке журналистерге ренжіп не істейміз? Олар да бағынышты адамдар. Бұл журналистерді де түсінуіміз керек. Сондықтан қазақ журналистикасының еліміздегі демократияның дамуына қосқан үлесі мол", - деді журналист.

Журналист мамандығының қыр-сыры

Сонымен қатар Мәди Манатбек өзі бұрын айтқан "журналистика мамандығына оқу қажет емес" деген пікірді түсіндірді. Оның пайымдауынша, бұл салаға баратын адам білімді және жазуға икемі болуы керек.

"Бұл пікірім өзгермейді. Мысалы, інілеріме, қарындастарыма "журналистикаға түспе, оқыма" деп айтқанмын. Олар журналистика факультетін қызыл дипломға бітірді. Бірақ қазір журналистика саласында жұмыс істемейді. Визажист, гример, тағы басқа салаларда еңбектеніп жүр. Олар өздерін журналистикадан тапқан жоқ. Журналистика мамандығына 4 жыл оқудың қажеті жоқ. 6 ай немесе 1 жылдық курсты оқу керек шығар. Бұл – менің жеке пікірім", - дейді продюсер.

Газеттерді жабу керек

Сұқбат барысында журналист мемлекеттен қомақты қаражат бөлініп отырған облыстық, қалалық газеттерді жабу қажеттігін ашық айтты.

"Бүгінде халық жаңалықты әлеуметтік желі арқылы оқиды. Ал біз миллиардтаған қаржыны газеттерге бөліп отырмыз. Мен облыстық, қалалық әкімдіктердің газеттерін жауып тастаушы едім. Олар не үшін қажет? Тіпті қазір халық газет оқымақ түгіл, теледидар көрмейді. Себебі уақыты жоқ. Оның барлығы елдің салығынан жиналған ақшаға жұмыс істеп тұр ғой. Бұл қаржыны тиісті мақсатта жұмсау керек. Жарайды, республикалық деңгейдегі газеттер шыға берсін. Оны халық оқысын", - дейді Манатбек.

"Мемлекеттік телеарналарға рейтинг қажет емес"

Мәди Манатбектің айтуынша, бүгінде көрермендер теледидардан түспейтін әншілерден жалықты. Журналист халық әншілерді сағынбайтын болды деп санайды.

2

"Мұнда әншілердің еш кінәсі жоқ. Көрерменді аяп отырған телевизия басшылығы жоқ. Оларға құр рейтинг керек. Менің ойымша, мемлекеттік телеарналарға рейтинг қажет емес. Олардың негізгі мақсаты – мемлекет қаржысын тиімді жұмсау. Яғни, ұлтқа қажетті, тәрбиелік мәні бар дүниелерді жасау. Ал мемлекеттік телеарналар бюджет қаржысын алады да, рейтинг қуады. Жеке телеарналарды мен түсінемін. Оларға жарнама арқылы ақша табу керек. Сондықтан оларға рейтинг қажет", - дейді ол.

"Билік қазақша сөйлеуі керек"

Әңгіме барысында Мәди Манатбек өзін қандай мәселелер толғандыратынын жеткізді. Оның айтуынша, Қазақстанда қазақ тілі мәселесі әлі өзекті.

"Мені еліміздегі қазақ тілінің мәселесі әлі толғандырады. Мысалы, билік бір тілде сөйлейді. Ал халық басқа тілде сөйлейді. Арыс қаласында жарылыс болды. Түркістан облысының әкімі Өмірзақ Шөкеев мәлімдемесін қазақша бастады, кейін сөзін орысша жалғастырды. Қорғаныс министрі тек орысша сөйлеп жатыр. Олар тек қазақша сөйлейтін өңірге барып отыр, қазақша сөйлеуі керек қой. Қазақпен қазақша сөйлейтін уақыт келді. Бұл – еліміздегі негізгі мәселе", - дейді журналист.

Қазақ тіліне сәтсіз аударылған терминдер

Сондай-ақ продюсер үш мыңнан астам терминнің қазақша аудармасының қайта қаралуына қатысты пікір білдірді. Манатбек бұл мәселені халық шешуі керек дейді.

"Халықпен ақылдасу керек қой. Олар "мынандай жазушы, газеттің бас редакторымен ақылдасып шешкенбіз" дейді. Ол басшылардың барлығы тәуелді ғой. Халықтан сұрау керек. "Біз сайтқа жарияладық, көріп алсын" дейді. Жоқ! Қазір адамдар сайтты да қарамайды. Facebook, Instagram, Telegram әлеуметтік желілері арқылы сөздерді жариялап, "осындай сөз бар, пікірлеріңіз білдірсеңіздер" деп айтсын. Халық ат салысады", - дейді ол.

Мәди Манатбек терминдердің ішінде сәттіз аудармалар бар екенін атап өтті, бірақ қоғамға сіңіп кеткен сөздерді қайтадан аудару орынсыз деп санайды.

"Балконды "қылтима" деп кім айтады? "Мен күйсандықты қосып жатырмын" деп айтпайсыз ғой. Капустаны "қырыққабат" деп аударған. Қазақ оны "орамжапырақ" дейді. "Елтаңба – герб", "гимн – әнұран" терминдерінің екі нұсқасын да қолдана берейік. Біз оған қарсы емеспіз. "Сынып, мұражай - музей, мұрағат - архив" сөздеріне үйреніп қалдық. Оны неге қолданыстан алып тастау керек? Неге енді біз халықтың миын қайтадан ашытуымыз қажет? Бізге "Ақтоты Райымқұлова келмей жатып, жағасын алып жатырсыздар" дейді. Жоқ, мәлесе онда емес. Барлығын түсінікті тілде жеткізу қажет еді", - дейді журналист.

Сөз соңында Мәди Манатбек аудио кітап оқуды жоспарлап жүргенін, алдағы уақытта YouTube желісінен жеке канал ашуы мүмкін екенін айтты.